Nie tylko Bauhaus
Międzywojenna fotografia niemiecka i polskie tropy- wystawa prezentowana do 1 sierpnia 2021.
Burzliwe lata Republiki Weimarskiej oraz fotograficzne medium u progu globalnej ekspansji, prezentuje wystawa
Nie tylko Bauhaus. Międzywojenna fotografia niemiecka i polskie tropy, którą Międzynarodowe Centrum Kultury
w Krakowie świętuje trzydziestolecie działalności.
Gdy powojenny świat wymyślał się na nowo, fotografia stała się, obok filmu, nowoczesnym środkiem wyrazu artystycznego,
komunikacji i dokumentacji. Towarzyszyła swojej epoce w jej rozwoju, ukazując ją z różnorodnych perspektyw. Przechodziła
liczne przemiany tematyczne i estetyczne, wsparta nowatorskimi technikami filmowymi i drukarskimi zyskała unikatową jakość
i siłę oddziaływania. Obraz fotograficzny stawał się nie tylko równie ważny jak słowo, ale co niezwykle istotne – masowy.
Wystawa Nie tylko Bauhaus. Międzywojenna fotografia niemiecka i polskie tropy to z jednej strony opowieść o usilnym pragnieniu
normalności i złotych latach dwudziestych XX wieku pozwalających odetchnąć od wojennego koszmaru, z drugiej
– o społeczeństwie pokonanych, doświadczeniu kryzysu ekonomicznego, o narastających napięciach, które wyniosły Adolfa
Hitlera na szczyt władzy. Dopełnieniem jest polska fotografia tego czasu, która wchodząc w dialog z niemieckimi przykładami,
daje impuls do porównań, eksponowania różnic i podobieństw związanych z polityczno społecznym doświadczeniem
tamtych lat, jak i poszukiwaniami nowego języka fotografii. Wystawa nie tylko przybliża kontekst kulturowy międzywojnia,
ale jest jednocześnie opowieścią o fotografii w jej różnych wymiarach: artystycznej, eksperymentalnej, ale też skupionej
na „tu i teraz” – reportażowej, dokumentalnej, reklamowej czy modowej.
Powstała jako swego rodzaju kontynuacja prezentowanych w Galerii MCK ekspozycji o architekturze niepodległości
w Europie Środkowej (2018–2019) oraz środkowoeuropejskiej awangardzie (2019), pokazujących kulturę młodych państw
powstałych po Wielkiej Wojnie w naszej części kontynentu. – Działalność naszej instytucji koncentruje się na refleksji nad pojęciem
dziedzictwa kulturowego i na fenomenie pamięci, szczególnie ciekawym w Europie Środkowej tak mocno doświadczonej
przez historię XX wieku. Nie może zatem dziwić obecność sztuki i architektury Niemiec w naszym programie. Warto
przypomnieć, że pierwszą wystawą w Galerii MCK była prezentacja grafiki wybitnego niemieckiego artysty Georga Baselitza
(we współpracy z Międzynarodowym Triennale Grafiki). Tamta i obecna prezentacja spinają jak klamra trzydzieści lat wysiłków
na rzecz propagowania najciekawszych artystów i zjawisk kulturowych Europy Środkowej przy Rynku Głównym 25 w Krakowie
– mówi Agata Wąsowska-Pawlik, dyrektorka MCK. Współczesny kontekst historyczno-czasowy wyznacza również trzydziesta
rocznica ratyfikacji traktatu granicznego na Odrze i Nysie, który zamykał niezwykle skomplikowany problem w XX wiecznych
relacjach pomiędzy Polską i zjednoczonymi Niemcami.
Wystawa jest wyselekcjonowaną i uzupełnioną o polskie paralele, wersją ekspozycji Fotografia w Republice Weimarskiej
(2019–2020), prezentowaną w LVR-LandesMuseum w Bonn. Niemieccy kuratorzy zainspirowani Atlasem obrazów Mnemosyne
Aby’ego Warburga zdefiniowali dla jej celów czternaście wiodących obszarów tematycznych, by ukazać najważniejsze
wydarzenia, motywy społeczne, a przede wszystkim estetyczne tendencje i wizualne fenomeny tamtego czasu. Dziewięć
z nich: rewolucja i narodziny republiki, taniec, portret, moda i fotografia, praca, Nowe Widzenie, sport, blask i niedola, epilog,
pokazane zostaną w Galerii MCK.
Ramę historyczną części niemieckiej wyznaczają lata 1919–1933, od rodzącej się na zgliszczach Cesarstwa Niemieckiego
Republiki Weimarskiej, aż do mrocznego epilogu, jakim były zwiastuny kolejnego światowego konfliktu. Polskie przykłady
uwzględniają również późniejsze obiekty, na co pozwala uniwersalny charakter prezentowanych zjawisk i odmienna niż niemiecka,
dynamika rozwoju samej fotografii w Polsce. – To swoisty atlas obrazów przybliżających tę pełną kontrastów epokę.
Fotografie artystów tej miary, co Martin Munkácsi, Albert Renger-Patzsch, Martin Badekow, Hugo Erfurth czy Lotte Jacobi
zestawione są z polskimi przykładami z okresu międzywojennego. Ten dodatkowy kontekst pozwala – mimo wydawałoby
się różnych doświadczeń – ukazać uniwersalny charakter zachodzących zjawisk, ale też spojrzeć na polsko-niemieckie tropy
przez pryzmat mikrohistorii, konkretnych miejsc i ludzi. Międzywojnie to świat obrazów – mówi polska kuratorka wystawy,
Natalia Żak.
Fotografia osadzona w codzienności, nauce i technologii dla artystów awangardowych wydawała się czymś więcej niż jedynie
nową metodą tworzenia obrazu – pozwoliła bowiem zmienić paradygmat wizji i przedstawiania rzeczywistości. Jednym
z nowoczesnych kierunków estetyki fotograficznej stała się Nowa Rzeczowość, postulująca obiektywne przedstawianie
świata oraz „czystość” języka wizualnego. Jednak poważne zmiany w życiu politycznym, obyczajowym, społecznym i technologicznym
obok jasnych stron miały także swoje cienie. Zmieniające się warunki pracy, kryzys gospodarczy, masowe
bezrobocie, nędza znalazły swoje odbicie w fotografii, która z jednej strony działała jako medium kształtujące poglądy,
z drugiej zaś służyła politycznej propagandowej manipulacji.
Wielowątkowość narracji przekłada się na prezentowane na wystawie gatunki fotograficzne w postaci ponad 300 klasycznych
odbitek, ale też książek i czasopism, bo to one właśnie kształtowały imaginarium człowieka dwudziestolecia. Zwiedzający
będą mogli podziwiać prace takich twórców jak Martin Munkácsi, mistrz fotografii prasowej, znany z dynamicznych
kompozycji fotograficznych, August Sander, autor wybitnych portretów socjologicznych, Albert Renger-Patzsch, czołowy
przedstawiciel Nowej Rzeczowości, Yva (Else Neuländer-Simon), słynąca z fotografii mody, Karl Blossfeld, znany z precyzyjnych
fotografii roślin, Alfred Eisenstaedt, ojciec fotożurnalizmu czy pochodząca z Poznania fotografka Lotte Jacobi. Polskich
mistrzów reprezentują m.in. Aleksander Krzywobłocki, artysta specjalizujący się w surrealistycznych fotografiach, awangardowy
Janusz Maria Brzeski, „Leicarka” Zofia Chomętowska, mistrz fotografii portretowej Benedykt Jerzy Dorys, nestor polskiego
piktorializmu Jan Bułhak czy Henryk Poddębski, wybitny fotoreportażysta i kronikarz II RP.
Dopełnieniem twórczości spod znaku klasyków niemieckiej fotografii Ery Weimaru będą nazwiska, które dla polskiej publiczności
mogą być odkryciem – jak związany z Bauhausem Kurt Kranz czy Hans Bresler – reprezentujący zjawisko fotografii
robotniczej, będącej przykładem na masowy charakter i demokratyzację fotografii.
Ekspozycja jest rezultatem wieloletniej współpracy MCK z Landschaftsverband Rheinland (LVR) w Bonn, dzięki której zaprezentowano
polskiej publiczności dwie wystawy: Polowanie na awangardę. Zakazana sztuka w Trzeciej Rzeszy (2011–2012)
oraz Max Ernst. Sny ornitologa (2016). Ta ostatnia uświetniała jubileusz dwudziestopięciolecia MCK, z kolei Nie tylko Bauhaus
towarzyszy trzydziestym urodzinom Centrum. Jest także kolejną z dorobku ekspozycji w Galerii MCK prezentujących sztukę
niemieckich artystów: George Grosz. Berlińskie lata (1992), Otto Dix. Wczesne lata (1993), a także Bauhaus XX–XXI. Dziedzictwo
wciąż żywe (2009), przygotowaną na dziewięćdziesiątą rocznicę powstania najsłynniejszej szkoły projektowania
skupiającej wybitnych architektów i designerów XX wieku. Programowo wpisuje się także w cykl wystaw MCK poświęconych
fotografii m.in: Made in Hungary. Fotograficy węgierscy 1919–1956 (2000), Andreas Feininger. Nowy Jork, lata czterdzieste
(2010), Stambuł. Dwa światy, jedno miasto (2018), Fotoblok. Europa Środkowa w książkach fotograficznych (2019-2020).
FOTOGRAFIE POCHODZĄ Z NIEMIECKICH KOLEKCJI
Die Photographische Sammlung/SK Stiftung Kultur der Sparkasse KölnBonn, ullstein bild, Süddeutsche Zeitung
Photo i prywatnej kolekcji Erica Rémy’ego,
POLSKIE TROPY MOGŁY ZOSTAĆ ZOBRAZOWANE DZIĘKI MATERIAŁOM UDOSTĘPNIONYM PRZEZ
Bibliotekę Narodową w Warszawie, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Muzeum Krakowa,
Muzeum Fotografii w Krakowie, Bibliotekę Naukową PAU i PAN w Krakowie, Bibliotekę Główną Akademii Górniczo-
Hutniczej w Krakowie, Bibliotekę Śląską w Katowicach, Muzeum Historii Katowic, Muzeum Sportu i Turystyki
w Warszawie, Wydawnictwo GiA, Muzeum Górnictwa w Zabrzu, Fundację Archeologia Fotografii i Narodowe
Archiwum Cyfrowe.
ORGANIZATORZY: Międzynarodowe Centrum Kultury, LVR‑LandesMuseum w Bonn, Deutsche Fotothek
w Dreźnie, F.C. Gundlach Foundation w Hamburgu
KONCEPCJA PROGRAMOWA MCK: Agata Wąsowska-Pawlik, Łukasz Galusek
KURATORZY: Lothar Altringer, dr Adelheid Komenda (LVR-LandesMuseum, Bonn), dr Jens Bove (Deutsche
Fotothek, Dresden), Sebastian Lux (Stiftung F.C. Gundlach, Hamburg), Natalia Żak (MCK)
ARANŻACJA: Paweł Żelichowski
KOORDYNACJA: Dorota Kosiec, Anna Śliwa
HONOROWY PATRONAT: Dr Michael Groß, Konsul generalny Republiki Federalnej Niemiec
PRZY WSPARCIU FINANSOWYM:
Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu
Konsulat Generalny Republiki Federalnej Niemiec w Krakowie
Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej
PARTNER WYSTAWY: Narodowe Archiwum Cyfrowe
Wystawa jest częścią projektu „Blask i niedola. Międzywojenne Niemcy i Polska” wspieranego przez Fundację
Współpracy Polsko-Niemieckiej.
WSPÓŁPRACA: Joanna Biegacz, Ewa Czarnecka, Monika Czepielewska-Wóycicka, Marzena Daszewska,
Joanna Hojda-Pepaś, Dorota Korohoda, Łukasz Kozak, Angelika Madura, Anna Sawłowicz
PROJEKT IDENTYFIKACJI WIZUALNEJ WYSTAWY: Kuba Sowiński
PROJEKT GRAFICZNY I SKŁAD PUBLIKACJI TOWARZYSZĄCEJ: Wojtek Kwiecień-Janikowski
TŁUMACZENIE: Sylwia Miłkowska (z języka niemieckiego)
REDAKCJA I KOREKTA: Paulina Roszak-Niemirska
