Wakacyjna fotografia dla zaawansowanych w ćwiczeniach

Wstęp

Z doświadczenia wiem, że jeśli pojedziemy na wakacje bez specjalnego planu fotografowania, to nic złego się nie stanie. Przywieziemy sporo ciekawych ujęć – w większości takich, które same „napatoczyły się przed obiektyw”. Trochę architektury, trochę przyrody, trochę krajobrazów, portretów, dokumentu, street photo – wszystko w proporcjach zależnych od tego, jak i gdzie spędzaliśmy wakacje.

W takiej wakacyjnej fotograficznej mieszance nie ma absolutnie nic złego, ale można mieć poczucie niedosytu. Bo z jednej strony każde wakacje to nowe kadry i nowe motywy, lecz z drugiej – stare techniki i wrażenie stania w miejscu. Tymczasem urlop to najlepszy czas na rozwój umiejętności fotograficznych – idealny do eksperymentów z nowymi technikami i sposobami wyrazu, które zapewnią dobrą zabawę.

Być może ta zabawa będzie wymagać wstania przed świtem, dźwigania statywu, dodatkowych obiektywów czy filtrów, ale jeśli się na taki samodzielny kurs fotograficzny zdecydujemy, to gwarantuję, że oprócz pamiątek z wakacji przywieziemy do domu coś jeszcze – głęboką satysfakcję. No i oczywiście zdjęcia, mnóstwo świetnych zdjęć! Lepszych niż w poprzednich latach i takich, których wcześniej w ogóle nie umielibyśmy zrobić.

Przedwakacyjne zakupy

Przy każdym ćwiczeniu podaję sprzęt przydatny do jego wykonania. Szybko da się zauważyć, że sam aparat to zwykle za mało – często niezbędny będzie statyw albo specjalistyczny obiektyw, czasem przyda się zewnętrzna lampa błyskowa, wężyk spustowy lub inne akcesoria. Dlatego oprócz opracowania dla siebie idealnie dopasowanego kursu, dobrze jest zaplanować – w ramach przedwakacyjnych wydatków – niezbędne zakupy.

Rachunek sumienia

Każdy fotograf jest inny i każdy rozwija się na swój własny, indywidualny sposób. Ktoś, kto ma dzieci, dużą rodzinę lub mnóstwo znajomych, może świetnie opanować fotografię portretową, za to zupełnie nie mieć doświadczenia w uwiecznianiu architektury. Ktoś inny tak dobrze pozna zwyczaje ważek, że zapełni kartę pamięci naprawdę niezwykłymi ujęciami makro, za to praca z modelką w plenerze kojarzyć mu się będzie z czarną magią. Dlatego pierwszym krokiem w czasie przygotowywania wakacyjnego planu rozwoju jest zrobienie fotograficznego rachunku sumienia i wypunktowania tych elementów, w których mamy najmniejsze doświadczenie.

Oczywiście pod warunkiem, że chcemy te umiejętności rozwinąć. Może być przecież tak, że ktoś koncentruje się na jednym typie fotografii zupełnie świadomie i nic innego go już nie interesuje. Jednak większość fotografów, jakich znam, lubi wypróbowywać nowe techniki i stawiać przed sobą coraz to nowe wyzwania. Zwłaszcza na wakacjach.

Dlatego przygotowana przeze mnie lista ćwiczeń do samodzielnego wykonania ma charakter otwarty. Każdy może wziąć z niej tylko te elementy, które przypadną mu do gustu i będą zgodne z listą wypunktowanych „braków”. No i oczywiście każdy może dodać do niej zupełnie nowe, własne propozycje. Zachęcam do główkowania.

Proste ćwiczenie na rozgrzewkę ;-) Na wakacjach mamy czasem możliwość sfotografowania fontanny, wodospadu lub wody żwawo płynącej w strumieniu. Zamiast fotografować te motywy w zwykły sposób, z czasem naświetlania dobieranym przez światłomierz aparatu, wybierzmy najkrótszy możliwy czas naświetlania – zazwyczaj 1/4000 s, czasem jeszcze mniej. Może się to wiązać z koniecznością znaczącego podniesienia czułości ISO oraz maksymalnego otwarcia przysłony obiektywu, ale warto to zrobić. Uwieczniona w ten sposób woda wygląda po prostu… inaczej. Trochę dziwnie, trochę niesamowicie, a na pewno ciekawie.

Naturalnie woda nie jest jedynym wakacyjnym motywem, który warto fotografować z długimi czasami naświetlania. Możemy poeksperymentować w ten sposób podczas pieczenia kiełbasek na ognisku (iskry), a w mieście trzeba koniecznie spróbować wykonać zdjęcie jadących nocą samochodów (rozmyte światła).
To klasyka, którą powinien opanować każdy fotograf.

Uwaga: dla zaawansowanych jeszcze dwa ćwiczenia dodatkowe. Po pierwsze, fotografia uliczna przy bardzo długim czasie naświetlania (co najmniej kilkanaście sekund, ale równie dobrze kilkanaście minut), z pomocą filtru szarego, który pozwoli odpowiednio wydłużyć ekspozycję. Po drugie, dodatkowe wprowadzenie błysku lampy na początku lub na końcu naświetlania (na pierwszą lub drugą kurtynę migawki). Ta ostatnia technika dobrze sprawdza się też podczas koncertów lub nocnych imprez w lokalach.

Wężyk spustowy nie jest konieczny, o ile nasz aparat ma możliwość fotografowania w trybie B (uruchomienie naświetlania poprzez jedno naciśnięcie migawki, zakończenie przez drugie naciśnięcie) lub interwałometr, ale warto go przed wakacjami dokupić. Poprawi ogólny komfort pracy, uchroni przed poruszeniami, a także umożliwi skorzystanie z techniki wykonania zdjęć w trybie seryjnym (zamiast jednego o dłuższym czasie naświetlania), bez konieczności trzymania wciśniętego spustu migawki. Fotografowanie seriami i ich późniejsze łączenie w programie komputerowym jest bezpieczniejsze ze względu na akumulator aparatu – jeśli się wyczerpie, stracimy tylko ostatnią klatkę, a nie tę jedną, jedyną, naświetlaną przez połowę nocy. Warto też oczywiście użyć gripa z dodatkowymi akumulatorami.

Tym razem jest to proste ćwiczenie, które uczy przy okazji pewnej przydatnej umiejętności – radzenia sobie w trudnych sytuacjach zdjęciowych.

Czy jest sens ćwiczyć wykonywanie panoram w czasach, w których wiele aparatów ma funkcję stworzenia panoramy ze zdjęć rejestrowanych z ręki, w trybie automatycznym? Zdecydowanie tak. Po pierwsze, nadal w przypadku panoram łączonych na szybko w aparacie zdarza się wiele pomyłek w montażu. Po drugie, tylko samodzielne wykonywanie zdjęć da nam pełną kontrolę nad tym, co zmieści się w kadrze (automaty czasem dość mocno obcinają kadr z góry i z dołu). Po trzecie, mamy wtedy możliwość zastosowania na przykład bracketingu ekspozycji, w celu późniejszego montowania panoramy typu HDR. Po czwarte wreszcie, tylko w ten sposób możemy zarejestrować panoramę, która będzie się składać nie z jednego, ale kilku rzędów zdjęć.

Panoramy wykonywane w trybie automatycznym (opcja dostępna w wielu aparatach kompaktowych, niektórych lustrzankach i… smartfonach) bardzo często mają sporo błędów montażowych, w tym negatywnym przykładzie widocznych najbardziej na samym budynku pałacyku.

Jeśli ktoś poważnie myśli o fotografowaniu panoram, wskazane są dwie rzeczy: zakup specjalnej głowicy panoramicznej i dokładniejsze zapoznanie się z techniką fotografowania (m.in. z wyznaczaniem tak zwanej źrenicy wejściowej obiektywu, czyli ustawienia likwidującego błąd paralaksy). Jednak w przypadku zwykłych zdjęć panoramicznych obiektów znajdujących się w dość dużej odległości od fotografa wystarczy zwykła głowica lub w ostateczności nawet aparat trzymany w ręku. Ważne jest co innego – jednakowe naświetlenie wszystkich klatek (a więc tryb manualny, preselekcja balansu bieli) i zostawianie zakładek w postaci około jednej czwartej każdego ujęcia, co ułatwi późniejszy montaż.

Tym razem panorama składana ręcznie (7 pionowych kadrów z zakładkami), ze zdjęć wykonywanych aparatem trzymanym po prostu w dłoniach. Udało się uniknąć błędów montażowych, mimo że ze względu na obiekty położone bardzo blisko aparatu prawdopodobieństwo powstania takich błędów było duże. Oczywiście znacznie większa jest też rozdzielczość wyjściowa – w tym przypadku spokojnie możemy osiągnąć ok. 60 mln pikseli.

Oprócz zwykłych sytuacji, kiedy rzeczywiście chcemy wykonać panoramę, to ćwiczenie przyda się jeszcze w innych okolicznościach. Jeśli dobrze opanujemy ten zabieg, możemy go stosować zawsze wtedy, gdy coś nie mieści się w kadrze. Szybka „panorama”, na przykład z dwóch rzędów po trzy klatki, załatwi sprawę.

Uwaga: dalszą częścią tego ćwiczenia na długie jesienne lub zimowe wieczory będzie oczywiście montaż panoramy. Można to zrobić za pomocą darmowych programów, takich jak Panorama Tools (z nakładką Hugin) czy prostszy, ale znacznie mniej zaawansowany Microsoft Image Composite Editor.

Panoramy obejmujące pełną sferę to już trudne zagadnienie – idealne do przećwiczenia w wakacje. Problem polega bowiem na tym, że w tego typu panoramie nie wybieramy jednego ładnego fragmentu sceny, lecz miejsce, które musi być atrakcyjne w całości, niezależnie od strony, w którą się obrócimy. Wakacyjne wycieczki to świetna okazja do poszukania tego typu zakątków.

Przykra informacja jest taka, że tym razem już koniecznie potrzebujemy prawdziwej głowicy panoramicznej (osoby uzdolnione technicznie mogą spróbować zrobić ją samodzielnie), nie licząc oczywiście statywu i aparatu. Więcej jest w związku z tym przygotowań – za pierwszym razem musimy dobrze określić źrenicę wejściową używanego obiektywu, aby później montaż przebiegał gładko i bezproblemowo. Jeśli zależy nam na szybkości panoramowania, najlepiej wybrać obiektyw typu rybie oko, natomiast jeśli dążymy do uzyskania potężnej rozdzielczości, warto wybrać szkło o dłuższej ogniskowej i węższym kącie widzenia.

Pracy jest z tym sporo, głowica kosztuje też niemało, ale efekt stania niejako wewnątrz zdjęcia i rozglądania się na wszystkie strony – niezrównany. Jeśli zaś stworzymy kilka panoram sferycznych i utworzymy z nich wirtualną wycieczkę, zrobienie wrażenia na znajomych podczas oglądania zdjęć z wakacji absolutnie gwarantowane.

Czego potrzebujemy? Po pierwsze panoramy obejmującej pełne 360 stopni, a jeszcze lepiej 360×180 stopni, czyli całą półkulę. Taką panoramę „ściskamy” w Photoshopie do postaci kwadratu, a następnie wybieramy polecenie Filtr – Zniekształcenie – Współrzędne biegunowe, zaznaczamy Biegunowe na kartezjańskie i wciskamy OK. Planetka gotowa!

Oczywiście diabeł, jak to zwykle bywa, tkwi w szczegółach. Odpowiedni dobór kadru, odległość od motywów umieszczonych w bliskim planie – to wszystko ma znaczenie, kiedy przygotowujemy materiał do montażu „planetki”. Warto zatem zmierzyć się z tym rodzajem fotografii podczas wakacyjnych wojaży.

Warto dodać, że tak naprawdę do wykonania takiej planetki nadaje się niemal każde zdjęcie, niekoniecznie panoramiczne – ważne, aby miało dobrze wypoziomowaną linię horyzontu. Problem polega na tym, że po zwinięciu w kulkę na takiej planetce będzie widoczna linia „szwu”, więc najlepiej zwijać zdjęcia niepanoramiczne o dość jednorodnym motywie tła, np. statek płynący po wodzie, krowę spacerującą po trawie itd. Dzięki temu taki „szew” dość łatwo zamaskujemy podczas edycji obrazu w programie graficznym.