Trening fotografa

W czasach, kiedy fotografowało się jeszcze wyłącznie na kliszy (czyli bardzo dawno temu), wielu znanych fotografów miało dla młodych fotoamatorów jedną podstawową receptę na lepsze zdjęcia: przez długi okres fotografować tylko jednym obiektywem. I nie chodzi oczywiście o zoom dodawany dziś do zestawu z lustrzanką, lecz obiektyw stałoogniskowy – najlepiej taki o mało efektownej ogniskowej, czyli 50 lub 35 mm (lub ich ekwiwalent, jeśli chodzi o kąt widzenia). Jeszcze lepiej, żeby był to obiektyw zamontowany na aparacie dalmierzowym (nie musi by leica). Spieszę wytłumaczyć, czemu to taki dobry pomysł.

W wizjerze lustrzanki cyfrowej widzimy „gotowe” zdjęcie – nie dość, że zachowuje perspektywę obiektywu, to jeszcze pokazuje obraz na czarnym tle, na którym wszystko wygląda lepiej. W takiej sytuacji łatwiej spocząć na laurach i zaapceptować kompozycję, którą można by jeszcze poprawić. Nie jest to oczywiście zarzut stuprocentowo poważny, a jedynie próba zwrócenia uwagi na to, jak pozornie niegroźne szczegóły wpływają na naszą fotografię.

01 02 Wbrew mądrości ludowej głoszącej, że „jak coś jest do wszystkiego, to jest do niczego”, ogniskowa 50 mm nadaje się do wielu zastosowań – wystarczy zoomować nogami i odpowiednio kadrować (zarówno w trakcie fotografowania, jak i podczas późniejszej obróbki zdjęć). Sprawdzi się np. w zbliżeniach, portretach i planach ogólnych.

Większość producentów ma w ofercie propozycje zarówno dla użytkowników aparatów pełno-, jak i niepełnoklatkowych. Na zdjęciu pełnoklatkowa „pięćdziesiątka” Nikona.

Zacznę od drugiej kwestii, ponieważ ona jest tu nieco mniej ważna. Chodzi mianowicie o wizjer. W aparacie dalmierzowym patrzymy na świat przez „okienko”, czyli celownik lunetkowy. Jest to prosty układ optyczny, który daje wyobrażenie o kącie widzenia obiektywu za pomocą ramek wyświetlanych dla konkretnych ogniskowych. Ponieważ nie patrzymy przez obiektyw jak w lustrzance, nie widzimy dokładnie tego, co zarejestruje matryca, a wizjer pokazuje również to, co dzieje się tuż poza granicami kadru. Widzimy więcej niż obiektyw, a na świat patrzymy jakby przez szybę. Jednym z plusów jest możliwość zauważenia, że za momencik ktoś wejdzie nam w kadr, co umożliwia szybką reakcję. Chodzi jednak przede wszystkim o to, że patrzymy na świat niejako swoimi oczami, a nie oczami aparatu.

Tymczasem w wizjerze lustrzanki oglądamy w pewnym sensie gotowy obraz – zamknięty w czarnej ramce (a nie oszukujmy się – wszystko wygląda lepiej w czarnej ramce…), perfekcyjnie skadrowany (jeśli się postaramy) i z efektowną perspektywą (np. jeśli fotografujemy szerokim kątem lub teleobiektywem). W takiej sytuacji łatwiej stracić chłodne spojrzenie na fotografowaną scenę, zaakceptować to, co widzimy w wizjerze, i uznać, że to będzie dobre zdjęcie. Łatwiej spocząć na laurach.

Mimo wszystko zdecydowanie ważniejszym elementem tej nieśmiertelnej porady jest obiektyw. Długie skupienie się na jednej ogniskowej, a w zasadzie na kącie widzenia, sprawi, że fotograf w pewnym sensie „widzi” tak jak dany obiektyw bez konieczności zaglądania w wizjer aparatu. To bardzo przydatna umiejętność pozwalająca fotografować stuprocentowo świadomie. Kilka miesięcy spędzone z jedną ogniskową (ostrzegałem, że nie będzie łatwo) to świetna szkoła patrzenia. Niektórzy zachęcają do rocznego poświęcenia, ale nie będę aż tak wredny.

Jaką ogniskową wybrać? Najlepiej okolice 50 lub 35 mm. Tak jak wspominałem, najważniejszy jest kąt widzenia, więc chodzi o ekwiwalenty w optyce pełnoklatkowej. Czemu akurat taki przedział? Przyjęło się uważać, że małoobrazkowa „pięćdziesiątka” daje kąt widzenia jednego oka, a „trzydziestkapiątka” obojga oczu (mowa o kącie widzenia, który człowiek świadomie zauważa w trakcie obserwacji danej sceny). Nie bez powodu przez wiele lat takie obiektywy były uznawane za standardowe i dołączane w zestawie do aparatów. Ich ogromną zaletą jest wysoka jakość optyczna (taki obiektyw trudno zepsuć) oraz – jak by to powiedzieć? – brak charakteru. Tym razem to zaleta, ponieważ zmusza fotografa, by sam o ten charakter zadbał.

Dlatego proponuję kilka sesji/spacerów z myślą, że można na nich wykonać tylko jedno zdjęcie. Kiedyś nauczyciele fotografii ładowali po prostu do aparatu uczniów krótki pasek kliszy i umieszczali go w odpowiednim miejscu, by był gotowy do naświetlenia. Dziś moglibyśmy go zastąpić np. kartą pamięci o pojemności 16 MB (może znajdzie się gdzieś w fotograficznych szpargałach z czasów, kiedy takie karty dołączano do aparatów). Oczywiście osoby obdarzone silną wolą nie muszą się wspomagać sprzętowo i po prostu po wykonaniu tego jednego zdjęcia chowają aparat do torby. Wyjątkowym masochistom polecam kontynuowanie spaceru i obserwację świata już bez aparatu w dłoni. Gwarantuję, że natkniecie się na sytuacje, w których będziecie żałowali, że już wykorzystaliście dzienny przydział fotograficzny – bądźcie silni. Po kilku takich sesjach treningowych łatwiej będzie nie tylko powstrzymać się przed naciśnięciem spustu migawki zbyt wcześnie, ale też – mam nadzieję – pogodzić z faktem, że nie wszystkie ciekawe zdjęcia uda się zrobić. O zwiększonym szacunku dla pojedynczego zdjęcia nie wspominam, bo to oczywiste.