Programy tematyczne – zastosowania
Wstęp
W czasach, kiedy fotografowaliśmy jeszcze aparatami małoobrazkowymi, szczytem ułatwienia życia użytkownikowi był tryb Auto, w którym aparat sam wybierał czas otwarcia migawki i otwór przysłony. Rewolucja cyfrowa znacznie zwiększyła liczbę parametrów, które ustawia się przed wykonaniem zdjęcia, co rozszerzyło możliwości precyzyjnego dostosowania wyglądu fotografii do naszych upodobań. Dzięki zautomatyzowaniu wyboru takich parametrów, jak ekwiwalent czułości, kontrast i nasycenie kolorów oraz systemom takim jak rozpoznawanie twarzy możliwe stało się przygotowanie zestawów takich ustawień, które najlepiej sprawdzają się w konkretnej sytuacji. Tak powstały programy tematyczne, czyli łatwo identyfikowalne tryby automatycznej pracy aparatu, dostosowujące wszystkie ustawienia do fotografowanej sceny, dzięki czemu zdjęcia prosto z aparatu mogą być gotowe np. do wydrukowania, bez konieczności obróbki komputerowej. Programy tematyczne wpływają jednak nie tylko na parametry zmieniające wygląd obrazu – w niektórych wypadkach znacznie ułatwiają fotografowanie i wykonanie zdjęcia, o jakim marzymy.
Program programowi nierówny
Większość aparatów cyfrowych (wyłączając lustrzanki dla zawodowców) oferuje użytkownikom kilka automatycznych trybów pracy: Auto, Program i programy tematyczne. Pierwszy oddaje całą władzę aparatowi – użytkownik nie musi (a zazwyczaj nawet nie może) ustawiać żadnych parametrów.
Drugi to o wiele bardziej wszechstronna opcja, ponieważ aparat staje się odpowiedzialny jedynie za czas otwarcia migawki i przysłonę. Wszystkie pozostałe parametry (jak czułość, tryb pracy lampy błyskowej, nasycenie kolorów itp.) ustawia użytkownik. Jest to najlepszy wybór dla osób, które boją się korzystać z preselekcji czasu lub przysłony i trybu w pełni manualnego, ponieważ zazwyczaj Program umożliwia przesunięcie pary czas – przysłona za pomocą pokrętła nastawczego, zachowując tę samą ilość światła, która dociera do matrycy światłoczułej (mówimy wtedy o programie z fleksją). Dzięki temu fotograf ma duży wpływ na parametry zdjęcia, ale nie rezygnuje z pomocy aparatu przy wyborze odpowiednich parametrów ekspozycji.
Trzecia możliwość (czyli programy tematyczne) wymaga od użytkownika jedynie określenia, jaką sytuację fotografuje. Do wyboru jest od kilku do kilkunastu możliwości: sport, portret, krajobraz, plaża/śnieg itd. Niektórzy producenci przesadzają z liczbą opcji i zdarza się, że jest ich ponad 40 (!), ale to już naprawdę zbytek, który utrudnia, zamiast ułatwiać, fotografowanie. Znacznie szybciej byłoby samodzielnie ustawić parametry zdjęciowe, niż znaleźć w takim gąszczu program odpowiedni do danej sytuacji.
Jeśli chodzi o poziom automatyzacji, programy tematyczne idą znacznie dalej niż program ogólny. Zmieniają bowiem nie tylko parametry ekspozycji (czas i przysłonę), ale też ISO (np. w trybie wysokiej czułości), balans bieli czy nasycenie kolorów (nawet selektywnie!). Dlatego ze wszystkich automatycznych trybów pracy aparatów cyfrowych to właśnie programy tematyczne pozwalają zapisać na karcie pamięci zdjęcia „gotowe”, czyli takie, których teoretycznie nie trzeba już obrabiać w komputerze.
Warto pamiętać, że niektóre programy tematyczne wpływają przede wszystkim na wygląd zdjęcia, zmieniając parametry obrazowe, podczas gdy inne ułatwiają samo fotografowanie – np. włączając system wykrywania twarzy w programie portretowym (co przyspiesza ustawienie ostrości na twarz portretowanej osoby) lub wybierając jak najkrótszy czas otwarcia migawki w programie sportowym (dzięki czemu unikniemy poruszenia zdjęcia).
Jest jeszcze jedna opcja, łącząca pełną automatykę z programami tematycznymi, ale o niej kilka słów później – w ramce.
Podpowiedzi
Wielu producentów decyduje się na dodatkowy krok ułatwiający korzystanie z programów tematycznych. Po wejściu w menu wyboru programu na ekranie wyświetlają się krótkie opisy zastosowań poszczególnych programów. Często towarzyszą im przykładowe zdjęcia. Dzięki temu nawet najbardziej początkujący użytkownik nie powinien mieć problemów z wybraniem trybu pracy odpowiedniego do danej sytuacji.
Automatyka
Gdyby podpowiedzi opisane w poprzedniej ramce okazały się niewystarczające, możemy skorzystać z coraz powszechniejszego „nadprogramu”, czyli trybu, który sam wybiera odpowiedni program tematyczny. Procesor aparatu przejmuje rolę użytkownika i na podstawie danych ze swoich systemów pomiarowych (np. pomiaru światła, wykrywania twarzy) sam identyfikuje fotografowaną scenę, a następnie dostosowuje do niej parametry zdjęciowe, decydując się na któryś z gotowych zestawów ustawień.
Konkrety
Sposób dostępu do programów tematycznych zależy od aparatu. W amatorskich lustrzankach cyfrowych wyboru dokonujemy zazwyczaj za pomocą tarczy trybów pracy umieszczonej na górnym panelu. W cyfrówkach kompaktowych również czasem występuje tarcza trybów, ale ze względu na wymiary aparatu zazwyczaj programy są dostępne dopiero po wybraniu ich z menu wywoływanego odpowiednim przyciskiem. Pierwszy sposób dostępu jest szybszy i wygodniejszy (daje m.in. bezpośredni podgląd ustawienia, które jest w danej chwili aktywne), ale menu też ma swoje zalety – pozwala choćby na znaczne zwiększenie wyboru programów (6–7 opcji na tarczy trybów to maksimum balansujące na granicy czytelności, podczas gdy w menu może ich być, ile dusza zapragnie).
Poniżej zamieszczamy krótkie opisy podstawowych programów tematycznych na przykładzie Nikona Coolpix P6000. Inne aparaty mogą się pod tym względem różnić, a każdy producent przyjmuje swoją filozofię. Jednak podstawowe założenia się nie zmieniają – szczegóły znajdziemy w instrukcji obsługi aparatu.
Portret
Sport
Portret nocny
Plaża / śnieg
Krajobraz
Krajobraz nocny
Makro
Zdjęcie pod światło
Jak widać, producenci aparatów zadbali o to, żeby ze sprzętu ich marki mogły korzystać również osoby, które o fotografii wiedzą niewiele lub praktycznie nic. Wystarczy wówczas dopasować program tematyczny do sytuacji, którą fotografujemy. I nie ma nic złego w tym, że korzystamy z udogodnień możliwych dzięki rozwojowi techniki. Pamiętajmy jednak, że automatyka nie zrobi za nas wszystkiego i dopiero znajomość podstawowych zagadnień fotograficznych pozwoli świadomie skorzystać z dobrodziejstw techniki.
Uwaga!
Ponieważ programy tematyczne modyfikują wiele parametrów (takich jak nasycenie kolorów, wyostrzenie, kontrast), są bardzo destruktywne, jeśli chodzi o późniejszą obróbkę w komputerze. Program tematyczny plus JPEG to prawdziwie diabelska i, niestety, nierozłączna para – z jednej strony wspólnie tworzą „gotowe” zdjęcia, które od razu możemy pokazać znajomym, z drugiej muszą w tym celu odrzucić mnóstwo informacji obrazowych, które bardzo by się przydały, gdyby zdjęcie wymagało jednak pewnej korekty w programie graficznym. Uważajmy więc, by to pozornie pożyteczne marnotrawstwo nie uniemożliwiło osiągnięcia pożądanych rezultatów, zamiast je ułatwić.
Pułapka
Programy tematyczne zwalniają użytkownika z obowiązku wyboru parametrów zdjęciowych, które najlepiej sprawdzą się w danej sytuacji. Jednak prowadząc nas za rączkę, przykuwają się do nas kajdankami, czyli odbierają wolność wyboru. Decydując się na fotografowanie aparatem z ustawionym np. programem sportowym lub portretowym, godzimy się na zablokowanie pewnych parametrów i fakt, że aparat wybierze np. jak najkrótszy czas otwarcia migawki (w programie sportowym) lub będzie ustawiał ostrość w trybie wykrywania twarzy (w programie portretowym). Dlatego zawsze warto się zastanowić, czy na pewno jest sens korzystać z programu tematycznego, czy może lepiej byłoby wybrać ogólny tryb programowy, w którym użytkownik może zmieniać wszystkie parametry (poza czasem otwarcia migawki i przysłoną, rzecz jasna).
Zobacz podobne poradniki
Tryby P, S, A, M: co to jest oraz kiedy i jak ich używać?
Robimy kolorowe zdjęcia aparatem kompaktowym i nie tylko
Robimy kolorowe zdjęcia aparatem kompaktowym i nie tylko
Świat, który nas otacza, jest wypełniony kolorami. To właśnie dlatego fotografia barwna wydaje się najbardziej naturalna w odbiorze, co nie znaczy, że jest łatwiejsza czy mniej skomplikowana.
Dlaczego kompakt?
Makrofotografia
Komentarze
Programy tematyczne powinny znaleść się tylko w kompaktach ,bo lustrzanka przeznaczona jest raczej dla osób które chcą się w fotografię zagłębiać a nie mieć zdjęcia na gotowo ponad to większość tych programów wymusza ustawienia przez które zdjęcia stają się nieciekawe np. niepotrzebnie wprowadzają w ruch lampę błyskową .
