Pionierzy fotografii. Julia Margaret Cameron. Jak być prawdziwą lady i nie dbać o ostre zdjęcia

Julia Margaret Cameron (ur. 1815, Kalkuta, Indie – zm. 1879, Kalutara, Cejlon)

Ciemnia w składzie na węgiel, atelier w kurniku

Przygoda Julii Margaret z fotografią trwała niewiele ponad dekadę, a zaczęła się niemal przypadkowo. Jej mąż często podróżował w interesach, dzieci podrosły i pozakładały rodziny, a stateczna lady powoli popadała w typową dla swego wieku melancholię. Nagle w jej życiu pojawił się podarowany przez córki (a może przez zięcia? biografowie nie są co do tego zgodni) aparat fotograficzny. W poukładanej, prawie pięćdziesięcioletniej pani obudziła się dusza artystki. Hobby szybko przerodziło się w pasję graniczącą z obsesją, skład na węgiel – w ciemnię fotograficzną, a oszklony kurnik – w atelier, gdzie Julia Margaret w spódnicy poplamionej chemią przyjmowała wizyty poetów, malarzy i modelek. Jej specjalnością były portrety ówczesnych celebrytów (pozowali jej m.in. Karol Darwin i lord Tennyson) oraz niekończąca się galeria typów kobiecych, dla których inspirację znajdywała w mitologii greckiej, Starym i Nowym Testamencie, legendach arturiańskich, u klasyków literatury angielskiej, w renesansowych malowidłach i u uduchowionych prerafaelitów.

Z techniką na bakier

Inspirowała ją religia, literatura i malarstwo – na pewno nie prace członków ówczesnych stowarzyszeń fotograficznych. Paradoksalnie jej ignorancja w kwestii techniki stała się atutem, a problem z ustawieniem ostrości – znakiem rozpoznawczym. Jednak początki nie były łatwe: przy pierwszej możliwej okazji „The Photographic Journal” pozwolił sobie na ironiczny komentarz, że dobrze by było, gdyby Mrs Cameron nauczyła się poprawnie obsługiwać… własny aparat! Lewis Carroll, wspominając wspólne oglądanie zdjęć, podkreślał, że wszystkie fotografie Cameron były rzekomo „celowo” nieostre. Niektóre owszem – wydały mu się malownicze, ale inne były po prostu okropne. Rzecz w tym, że Mrs Cameron faktycznie miała problemy z ustawieniem ostrości. Jej aparat pozwalał wyostrzyć tylko jeden wybrany element twarzy modela, pod warunkiem, że cierpliwy model tkwił w absolutnym bezruchu. Zamiast jednak załamywać ręce nad niedostatkami sprzętu i własnego warsztatu, Cameron uczyniła ze swej ignorancji atut pozwalający zachować świeżość i oryginalność. I słusznie, bo te miękkie, mgliste portrety znanych ludzi i romantyczne, malarskie fotografie kobiet przetrwały próbę czasu, mimo wszelkich możliwych niedoskonałości technicznych.

Kopciuszek prosto z bajki

Twórczość Julii Margaret Cameron uratował od zapomnienia Alfred Stieglitz. Jednak honorów i uznania doczekała się jeszcze za życia. Jej zdjęcia trafiły do zbiorów British Museum i Victoria and Albert Museum w Londynie, a gdy przesłała 25 fotografii Victorowi Hugo, poeta napisał w podzięce: „Nikt jeszcze nie uchwycił promieni słońca tak jak Pani. Chylę się do Pani stóp”. Z fotografii Julii Margaret bije niezwykła energia, którą najszybciej zauważyli ówcześni malarze i poeci. Jej portrety ceniono ze względu na psychologiczną intensywność i ponadczasowość: zbliżenie twarzy modela, szczególne światło, brak zbędnych detali.