Pionierzy fotografii. Imogen Cunningham: Siedem dekad z aparatem w ręku

Imogen Cunningham
(ur. 1883, Portland, Oregon – zm. 1976, San Francisco, Kalifornia)

Równość, wolność, fotografia

Imogen Cunningham przeżyła 93 lata i była aktywna zawodowo przez siedem dekad, adaptując się do wyzwań każdej z nich. Pochodziła z wielodzietnej rodziny, a swoje oryginalne imię zawdzięczała bohaterce sztuki Szekspira o Cymbelinie. W dzieciństwie rodzina zaznała biedy, co nauczyło Imogen zaradności, pragmatyzmu i niezależności na resztę życia. Wcześnie złapała fotograficznego bakcyla: swój pierwszy aparat 4×5 cali wzięła do ręki jako 18-latka, a jej pierwszą idolką była Gertrude Käsebier. Studiowała chemię na Uniwersytecie Waszyngtońskim w Seattle, co stanowiło dobre przygotowanie do pracy w ciemni (świadczy o tym tytuł jej pracy dyplomowej: Modern Processes of Photography), i sama opłacała swoje studia z sekretarskiej pensji u jednego z profesorów. Przez dwa lata praktykowała u Edwarda C. Curtisa, od którego uczyła się techniki retuszu i wywoływania zdjęć. W 1909 roku dzięki stypendium uczelnianej organizacji studenckiej Pi Beta Phi wyjechała do Drezna, by w Technische Hochschule studiować tajniki fotochemii pod okiem Roberta Luthera, a po powrocie do Seattle otworzyła małe studio fotograficzne.

Zaczynała fotografować pod wyraźnym wpływem Foto-Secesji, a jej piktorialistyczne kadry są na miarę tych publikowanych w „Camera Work” pod okiem Alfreda Stieglitza. Nie bała się również eksperymentów formalnych ani nakładania na siebie dwóch różnych negatywów. Szybko zainteresowała się aktem, w tym również aktem męskim, a jej zbliżenia nagich ciał były dość odważne. Cunningham nigdy nie uważała się za feministkę, ale mogłaby służyć innym feministkom za wzór i inspirację. W 1913 roku opublikowała równościowy manifest Photography as a Profession for Women. Deklarowała w nim, że fotografia to zawód, który zrównuje prawa kobiet i mężczyzn.

Skandale i eksperymenty

Tuż przed zdmuchnięciem 32 świeczek na torcie urodzinowym nasza bohaterka nieoczekiwanie zmieniła stan cywilny. W 1915 roku jej mężem został artysta i wykładowca Roi Partridge. Roi był modelem dla wielu aktów autorstwa Imogen, których publikacja w 1916 roku wywołała w Seattle prawdziwy skandal. W rezultacie negatywy prowokacyjnych fotografii zostały zamknięte w szufladzie na 50 lat. Małżonkowie przeprowadzili się do San Francisco i doczekali się trzech synów, którym nadali oryginalne imiona: Gryffyd, Rondal i Padraic. W 1920 roku Roi rozpoczął pracę w Mills College, gdzie poznał m.in. Dorotheę Lange i Edwarda Westona, których przedstawił żonie. Weston był pod wrażeniem talentu Cunningham i wysoko cenił jej prace, które pokazał na kuratorowanej przez siebie wystawie Film und Foto w Stuttgarcie (1929).

Oprócz nowych inspirujących znajomości fotografka zyskała nowe inspirujące zlecenia (jak portrety tancerzy baletu Adolpha Bolma), kontynuowała eksperymenty formalne i odkrywała nowe tematy: elementy przyrody, rośliny, zbliżenia kwiatów. W latach 1923–1925 zrealizowała m.in. swój słynny cykl magnolii, przywodzący na myśl malarski cykl Georgii O’Keeffe, żony Alfreda Stieglitza, powstający równolegle, w tej samej epoce. Pod koniec dekady natomiast zajęła się pejzażem przemysłowym okolic Los Angeles i Oakland.

Legenda i renoma

W 1932 powstaje słynna Grupa f/64, w której skład wchodzą, w porządku alfabetycznym, Ansel Adams, Imogen Cunningham, John Paul Edwards, Sonya Noskowiak, Henry Swift, Willard Van Dyke i Edward Weston. Przysłona f/64 w aparacie wielkoformatowym gwarantuje dużą głębię ostrości, realistyczne odwzorowanie rzeczywistości i weryzm, a członkowie grupy stawiają na odbitki kontaktowe bez żadnego retuszu ani manipulacji obrazem. Grupa f/64 miała tylko jedną wystawę, ale jej legenda trwa do dzisiaj. Zarówno Weston, jak i Cunningham zyskali światową renomę, ale ich drogi artystyczne z czasem się rozeszły

W 1934 roku „Vanity Fair” proponuje fotografce kontrakt na drugim końcu Stanów Zjednoczonych – w Nowym Jorku. Mąż jest przeciwny, ale żona przyjmuje propozycję, która burzy rodzinną harmonię. Rozwód jest kwestią kilku miesięcy. Imogen wędruje z aparatem ulicami miasta. Nowy Jork epatuje zderzeniem bogactwa i biedy. Fotografka ukradkiem robi zdjęcie kloszarda drzemiącego na ulicy i uczy się dostrzegać iskrę piękna nawet w tym, co pozornie odstręcza. Fotografia dokumentalna i społeczna wciąga ją coraz bardziej, a zdjęcia „kradzione” nieświadomym modelom są dowodem rosnącej wrażliwości na niedolę drugiego człowieka, którego nigdy nie chce osądzać ani potępiać.