Pionierzy fotografii. George Eastman: O fotografii tak wygodnej w użyciu jak ołówek

George Eastman
(ur. 1854, Waterville, Nowy Jork – zm. 1932, Rochester, Nowy Jork)

Z życiem za bary

Biografie wielkich ludzi mają zazwyczaj dwojaki przebieg: albo wielki człowiek już jako dzieciak był małym geniuszem, albo nikt nie dałby za niego złamanego grosza. George Eastman zdecydowanie należał do tej drugiej grupy. Najmłodszy z trójki rodzeństwa, wcześnie osierocony przez ojca, jako nastolatek musiał wziąć na barki ciężar utrzymania matki i sióstr, z których jedna była niepełnosprawna. Rzucił liceum i znalazł posadę chłopca na posyłki, a później gońca w firmie ubezpieczeniowej. W niedługim czasie przejął zadanie segregowania polis ubezpieczeniowych, niekiedy sam je wypisywał – ale zarabiał najwyżej 5 dolarów na tydzień, a rodzina ledwo wiązała koniec z końcem. Marząc o lepiej płatnej pracy, wieczorami uczył się w domu księgowości. W 1874 roku, po pięciu latach pracy w branży ubezpieczeniowej, udało mu się zatrudnić w banku: jako młodszy urzędnik w Rochester Savings Bank zarabiał ponad 15 dolarów tygodniowo. Mógł już sobie pozwolić na takie przyjemności jak choćby wymarzona wycieczka do Santo Domingo – co nieoczekiwanie okazało się przełomowym momentem w jego życiu.

Kodak od kuchni

Paradoksalnie do zaplanowanej wycieczki nie doszło, bo nasz bohater… zbyt dobrze się do niej przygotował. Za namową kolegi z pracy skusił się bowiem na zakup sprzętu fotograficznego, by utrwalić ulotne impresje z podróży. Zestaw do fotografii kolodionowej obejmował, jak się okazało, nie tylko spory aparat na ciężkim statywie, chemikalia, szklane naczynia, pojemnik na klisze i dzban wody, ale i specjalny namiot, w którym fotograf rozprowadzał emulsję na szklanych kliszach przed ich naświetleniem i wywoływał je zaraz po naświetleniu, na mokro. Całość ważyła tyle co ładunek dla konia jucznego i raczej zniechęcała do przemieszczania się z nim. Nim Eastman opanował tajniki posługiwania się swoim zestawem, już zaczął intensywnie myśleć, jak by go uprościć i odciążyć. I chociaż ostatecznie w podróż do Santo Domingo się nie wybrał, to właśnie odkrył ścieżkę życiowego powołania, której kulminacją miało być pięć liter znanych na całym świecie: K, O, D, A, K.

Pasja fotograficzna pochłonęła Eastmana całkowicie. Nie mógł sobie pozwolić na rzucenie posady w banku, pracował więc w ciągu dnia, noce zaś spędzał, eksperymentując w kuchni matki. Mokra płyta kolodionowa wymagała natychmiastowej obróbki – zaczął więc tak ulepszać emulsje żelatynowe, aby klisze nimi pokryte pozostawały światłoczułe również po wyschnięciu i mogły być naświetlane w dowolnym czasie. Do roku 1880 nie tylko doszedł do upragnionej formuły i opracował proces wykonywania suchych klisz fotograficznych, ale również opatentował maszynę do ich masowego przygotowywania. Ambitny 25-letni wizjoner szybko zorientował się, jakie możliwości kryje produkcja suchych klisz i ich sprzedaż na potrzeby innych fotografów. Wynajął więc całe piętro budynku w sercu miasta Rochester na siedzibę firmy i rozpoczął produkcję na większą skalę.

Ty naciskasz guzik, my robimy resztę

Wkrótce zaabsorbowały go poszukiwania tworzywa lżejszego i bardziej elastycznego niż szkło: jednym z pierwszych pomysłów było naniesienie emulsji na papier i nawinięcie go na rolkę, montowaną następnie w aparatach w miejscu pojemnika na klisze. Z uwagi na ryzyko utrwalenia na zdjęciu ziarna papieru Eastman opracował i udoskonalił proces pokrywania papieru warstwami nierozpuszczalnej i światłoczułej żelatyny, która po odklejeniu i potraktowaniu kolodionem wysychała, tworząc elastyczną błonę. Dalsze prace Eastmana nad udoskonaleniem tej przezroczystej, zwijanej błony, jak również mechanizmu jej przesuwu, całkowicie zmieniły kierunek rozwoju fotografii, dając mocne podwaliny dla późniejszego rozkwitu fotografii amatorskiej.

Wbrew pozorom popularność błony fotograficznej nie przyszła sama, a o nowych użytkowników trzeba było powalczyć za pomocą coraz bardziej popularnego narzędzia: reklamy. Genialny w swej prostocie slogan reklamowy Eastmana: „You push the button, we do the rest” towarzyszył w 1888 roku wprowadzeniu na rynek pierwszego aparatu marki Kodak z filmem fotograficznym w środku. Dzięki temu rewolucyjnemu posunięciu każdy amator mógł odtąd robić zdjęcia, a naświetlony film w aparacie odesłać do wywołania w firmowym laboratorium. W tym samym roku słowo „Kodak” zarejestrowano po raz pierwszy jako znak handlowy. Jego geneza obrosła w legendy – tymczasem prawda jest taka, że Eastman sam je wymyślił. Sam również wybrał żółte barwy handlowe firmy, rozpoznawalne dziś na całym świecie.