Poradnik: Sprzęt | 23.07.2012 | Początkujący | Kolor tła:

Kąt widzenia obiektywu i perspektywa – wszystko, co warto wiedzieć

Teoretycznie nikomu nie trzeba tłumaczyć, co to jest perspektywa albo kąt widzenia obiektywu. A jednak część zagadnień związanych z tymi pojęciami czasem rozumiana jest błędnie. Warto jak najlepiej poznać te dwa elementy języka fotografii i świadomie z nich korzystać.

Wstęp

Chyba każdemu z nas obiły się o uszy takie określenia, jak „obiektyw szerokokątny”, „ogniskowa”, „tele” albo „kąt widzenia”. Wszystkie w jakiś sposób związane są z perspektywą obrazu albo też bardziej ogólnie – ze sposobem rzutowania trójwymiarowego świata na dwuwymiarową, płaską powierzchnię klasycznej fotografii. Sposób tego rzutowania wpływa pośrednio na relację między poszczególnymi obiektami zarejestrowanymi na zdjęciu, dlatego warto zrozumieć mechanizmy, które tym rzutowaniem rządzą.

Kąt widzenia a ogniskowa

Zanim przejdziemy do perspektywy, zajmijmy się krótko pojęciem kąta widzenia obiektywu i zależności tego kąta od ogniskowej. Nie chodzi mi przy tym o słownikowe definicje umieszczane w podręcznikach do fizyki, ale o czysto praktyczną relację między tymi dwoma parametrami. Mimo wszystko bez odrobiny matematyki się nie obejdzie, ale tych kilka wykresów pozwoli nam łatwiej zrozumieć pewne rzeczy.

Pierwsza zasada jest prosta i intuicyjnie pojmowana przez każdego z nas: im krótsza ogniskowa, tym szerszy kąt widzenia obiektywu. Widać to doskonale na poniższej infografice, ukazującej – w uproszczeniu – kąty widzenia (po przekątnej kadru) dla obiektywów o różnych ogniskowych, podłączanych do lustrzanki pełnoklatkowej.

Tu drobna uwaga na marginesie – na tej infografice świadomie pomieszane zostały kąty widzenia obiektywów typu rybie oko (6 mm i 8 mm; obiektywy o nieskorygowanej dystorsji beczkowatej) oraz klasycznych obiektywów rektilinearnych (od 18 mm w górę; o skorygowanej dystorsji beczkowatej, czyli odwzorowujących proste linie jako proste). Gdybyśmy chcieli poznać kąt widzenia obiektywu rektilinearnego (po przekątnej kadru) o ogniskowej 8 mm, to byłby on znacznie mniejszy i wynosiłby ok. 139 stopni (dla 6 mm – 149 stopni). W praktyce jednak tego typu ogniskowe spotykane są tylko w obiektywach typu rybie oko – stąd taki, a nie inny wygląd infografiki.

A teraz przyjrzyjmy się jej uważniej. Można bowiem zauważyć jeszcze drugą zasadę rządzącą relacją ogniskowej i kąta widzenia obiektywów: kąt widzenia nie jest wprost proporcjonalny do ogniskowej. Widać to jeszcze wyraźniej na tym wykresie (znów mieszamy świadomie obiektywy rybie oko i rektilinearne), będącym w rzeczywistości inną formą pokazania pierwszej infografiki (górna ilustracja po prawej).

Jak widać, relacja między ogniskową obiektywu a jego kątem widzenia jest nieco bardziej skomplikowana. Na tyle bardziej, że do jej opisania służy wzór:

Obrazek Szeroki Kadr

A - kąt widzenia obiektywu (w radianach), B – przekątna matrycy aparatu, C – ogniskowa obiektywu.

I jeszcze jeden, ostatni już wykres. Tym razem pokazuje on kąty widzenia wyłącznie klasycznych obiektywów rektilinearnych, a na osi X zaznaczone są ogniskowe w postaci ciągu arytmetrycznego (a nie, tak jak poprzednio, ogniskowe często spotykane w praktyce).

Powiększ

Dla hipotetycznego obiektywu o ogniskowej bliskiej 0 mm maksymalny kąt widzenia wynosi 180 stopni ;-) W praktyce jednak ważne jest coś innego – i tak naprawdę to jedno wystarczy zapamiętać z tej całej matematyki: przy krótkich ogniskowych każdy milimetr ma znaczenie!

W praktyce wygląda to następująco: jeśli jeden obiektyw ma ogniskową 12 mm, a drugi 14 mm, to w praktyce różnica jest spora i wynosi około 8 stopni (przy 2 mm różnicy ogniskowej!). Z drugiej strony widzimy już, że nie warto się podniecać ogniskowymi z większą liczbą zer na końcu. Dla przykładu zmiana z 400 mm na 600 mm (czyli aż o 200 mm, a nie o 2 mm, jak na poprzednim przykładzie) zmniejszy kąt widzenia zaledwie o… 2 stopnie. W praktyce odpowiada to delikatnemu wykadrowaniu obrazu w programie graficznym…

Ćwiczenie pierwsze:

Robimy serię zdjęć z tego samego miejsca, ale z wykorzystaniem różnych ogniskowych.

18 mm 24 mm 35 mm 50 mm 100 mm 150 mm 200 mm 300 mm 400 mm 600 mm Seria zdjęć wykonanych z tego samego miejsca wyraźnie pokazuje, jak duże zmiany zachodzą między zdjęciami wykonanymi przy krótkich ogniskowych. Przejście z 18 mm do 50 mm to prawdziwa rewolucja w kadrze, podczas gdy zmiana ze 100 mm na 200 mm, albo z 400 mm na 600 mm jest już znacznie mniej zauważalna.

Kąt widzenia a perspektywa

Znów – nie interesuje nas w tym momencie słownikowa definicja tego pojęcia, ale czysto praktyczne stosowanie różnych rodzajów perspektywy w fotografii. Gdybym po wykonaniu ćwiczenia pierwszego zadał pytanie, czy perspektywa zależy od kąta widzenia obiektywu, to zapewne wielu fotografujących odpowiedziałoby: tak. Intuicyjnie kojarzymy przecież, że na zdjęciu wykonanym obiektywem szerokokątnym perspektywa jest zupełnie inna niż w przypadku fotografii zarejestrowanej teleobiektywem.

Przejdźmy zatem do ćwiczenia drugiego.

Ćwiczenie drugie:

Robimy serię zdjęć przy różnych ogniskowych obiektywu w taki sposób, aby główny motyw cały czas pozostawał tej samej wielkości.

18 mm 24 mm 35 mm 50 mm 100 mm 150 mm 300 mm Wyniki tego ćwiczenia zdają się potwierdzać to, co intuicyjnie stwierdziliśmy wcześniej, czyli zależność między perspektywą a ogniskową (kątem widzenia) obiektywu. W zależności od wybranej ogniskowej perspektywa na zdjęciach zmienia się bardzo wyraźnie (zwłaszcza przy krótszych ogniskowych). Przy 18 mm jest dynamiczna, mamy wyraźne rozróżnienie pierwszego, drugiego i dalszych planów na zdjęciu. Widać głębię obrazu. Natomiast przy długich ogniskowych zdjęcie stało się znacznie bardziej płaskie, różnice pomiędzy poszczególnymi planami zacierają się – perspektywa jest spokojniejsza.

Jednak pamiętajmy o jednym. W tym ćwiczeniu, aby zachować tę samą wielkość głównego motywu, przy różnych ogniskowych zmienialiśmy też odległość, z której wykonywaliśmy zdjęcie.

Po dwóch wykonanych ćwiczeniach dalej wygląda na to, że perspektywa zależy od kąta widzenia obiektywu, prawda? Ale prawidłowa odpowiedź brzmi: nie zależy. Tak naprawdę jedynym czynnikiem, który ma bezpośredni wpływ na perspektywę na zdjęciu, jest odległość od fotografowanego obiektu.

No dobra, ale co z kątem widzenia, co z ogniskową, co z dwoma wcześniejszymi ćwiczeniami? Oczywiście, te parametry obiektywu są mimo wszystko bardzo ważne. Ale tylko dlatego, że dają właśnie fotografowi możliwość twórczego manipulowania odległością! Z bliska znacznie łatwiej zmieścić coś w kadrze za pomocą obiektywu szerokokątnego. Z daleka wygodniej jest skupić się na wycinku kadru, jeśli użyjemy teleobiektywu. Ale nie jest to niezbędne. Nie wierzycie? To zróbmy jeszcze dwa krótkie ćwiczenia.

Ćwiczenie trzecie:

Robimy dwa zdjęcia z tego samego miejsca, jedno przy krótkiej, drugie przy długiej ogniskowej, a następnie porównujemy wspólny fragment.

Pełny kadr24 mm Wycinek24 mm Pełny kadr100 mm Jak widać, mimo że oba zdjęcia wykonane zostały przy zupełnie różnych ogniskowych, wspólny fragment na każdym z nich jest dokładnie taki sam. Perspektywa, czyli relacja trójwymiarowych elementów przestrzeni rzutowanych na dwuwymiarowe zdjęcie, jest w obu przypadkach identyczna. Pomijamy w tym momencie kwestię jakości – wiadomo, że fragment wycięty ze zdjęcia wykonanego obiektywem szerokokątnym ma mniejszą rozdzielczość. Ale to nie jest związane z perspektywą – perspektywa się nie zmieniła!

Każdy obiektyw się nadaje

Jak to się przekłada na praktykę? Wielu fotografów twierdzi na przykład, że obiektywy o ogniskowej 85 mm lub 135 mm lepiej nadają się do wykonywania portretów niż obiektywy szerokokątne, bo te ostatnie tak zniekształcają kadr, że nos wychodzi wielki jak balon, oczy mają wytrzeszcz, a uszka są maleńkie jak u chomika.

To prawda. Ale warto sobie uświadomić, że to znów tylko i wyłącznie kwestia odległości fotografowania. Jeśli wykonamy serię zdjęć teleobiektywem z bliskiej odległości, a następnie połączymy je w jeden portret, to okaże się, że nos jest tak samo baniowaty, a uszka mikre. Natomiast jeśli odsuniemy się parę kroków i sfotografujemy modelkę obiektywem ultraszerokokątnym, a następnie wykadrujemy ze zdjęcia sam bliski portret, to proporcje twarzy będą naturalne, tak jakby było to zdjęcie zarejestrowane rasową „portretówką”.

Zresztą, przekonajcie się sami.

Ćwiczenie czwarte:

Robimy serię zdjęć z bliskiej odległości teleobiektywem i łączymy je w jeden obraz, a następnie robimy jedno zdjęcie obiektywem szerokokątnym i je kadrujemy.

Nienaturalnie „powiększony” obiektyw fotografowanego aparatu, sporo tła na drugim planie, wyraźnie zmniejszające się przęsła ławki… Czy naprawdę obiektyw o ogniskowej 90 mm aż tak zniekształca perspektywę?

18 mm pełny kadr

18 mm fragment

Poznaj wpływ wybranej ogniskowej na wygląd zdjęcia

Komentarze [10]

rozwiń

Komentarze

oceń–+1