Jak zrobiłem to zdjęcie – Wojciech Wilczyk, czyli wygasłe kominy

Kiedy poproszono mnie o znalezienie kilku fotografii, z którymi wiążą się ciekawe historie, przyszło mi do głowy parę zdjęć. Ostatecznie wybrałem dwa, o których opowiem. Pierwsze wiąże się z otwarciem się na niespodzianki podczas pracy, drugie – z pewnym zupełnie niefotograficznym wyzwaniem.

Kalwaria Zebrzydowska

Odwiedzałem to miejsce wielokrotnie na przestrzeni dziesięciu lat – od 1995 do 2004 roku. Przez ten czas naświetliłem ok. 4700 klatek (podkreślam – przez dziesięć lat), z czego zaledwie 105 trafiło do książki zatytułowanej Kalwaria. Fotografia, do której często wracam, została wykonana w kaplicy mieszczącej się w podziemiach tzw. Pałacu Kajfasza. Jest to dość ciasne piwniczne pomieszczenie, pośrodku którego stoi figura przedstawiająca Chrystusa przy pręgierzu. W Wielki Czwartek po zakończeniu nabożeństwa przez kaplicę przechodzi tłum wiernych. Pielgrzymi okrążają figurę, żegnają się, wrzucają ofiarę do drewnianej skarbonki, a niektórzy przechylają się przez barierkę i całują figurę, dotykają jej, a następnie tą samą ręką dotykają swojego ciała, zapewne wierząc, że w ten sposób przenoszą na siebie ułamek świętości.

Wszystko to wygląda zjawiskowo i wiele też mówi o sposobie przeżywania tamtejszych uroczystości, nie bez przyczyny nazywanych misteriami. Ponieważ widziałem, że w środku jest mało miejsca i nie jest tam zbyt jasno, wyjątkowo zdecydowałem się na użycie flesza (cały materiał w Kalwarii realizowałem przy naturalnym świetle). Warto jednak pamiętać, że był to rok 1997, czyli na długo przed aparatami umożliwiającymi fotografowanie z ręki niemal po ciemku. Nie chciałem być specjalnie inwazyjny wobec wiernych, ale żeby mieć dobry widok nad głowami tłumu, odsunąłem wcześniej od ściany ławkę i na niej stanąłem (dziś może skorzystałbym z przenośnej drabinki, jaką często taszczą ze sobą koledzy fotoreporterzy). Ustawiłem też palnik lampy SB-25 tak, żeby strzelał po skosie w sufit i dawał mi światło odbite.

Kobieta, którą uwieczniłem na zdjęciu, wielokrotnie okrążała figurę Chrystusa, dlatego jej postać pojawia się na wielu zdjęciach.

Robiłem zdjęcia Nikonem F90 (mój ówczesny ulubiony aparat) z szerokokątną dwudziestką ósemką – nie chciałem używać świetnej dwudziestki czwórki, żeby uniknąć problemów z perspektywą zbieżną. Naświetliłem wtedy dwie rolki filmu, czyli siedemdziesiąt dwa kadry. W pewnej chwili zorientowałem się, że w tej przepływającej nieustannie rzece ludzi jedna osoba okrąża figurę wielokrotnie. Była to starsza kobieta, która po każdym takim zatoczeniu koła przystawała i z oddaniem wpatrywała się w kamienną twarz Chrystusa. Zacząłem więc fotografować głównie ją. Sprawdziłem później na stykówce i okazało się, że mam ją na dwudziestu klatkach. Część zdjęć zrobiłem wtedy zresztą, trzymając aparat nad głową, czyli bez pełnej kontroli tego, co znajdzie się w kadrze, ale musiałem chyba działać w jakimś transie, bo wiele z nich dałoby się wykorzystać.

Industrialny spacer na wysokościach

W połowie pierwszej dekady XXI wieku pracowałem nad cyklem Postindustrial, w ramach którego fotografowałem przemysłowe ruiny. Któregoś dnia, jadąc autem z Czeladzi do Wojkowic, zobaczyłem niesamowity obiekt – cementownię w Grodźcu. Trudno byłoby jej zresztą nie zauważyć, ponieważ są to potężne betonowe silosy, nad którymi góruje sześć kominów (ciągle jeszcze stoją – sprawdziłem w Google Street View). Obiekt uruchomiono na początku drugiej połowy XIX wieku, ale obecny jego kształt pochodzi z lat dwudziestych ubiegłego stulecia, kiedy stał się własnością koncernu Solvay. Całkiem niedaleko znajdowała się też kopalnia węgla kamiennego o nazwie Grodziec (zamknięta w 1999 roku), której działanie przyczyniło się do likwidacji cementowni. W latach siedemdziesiątych po prostu zaczęto eksploatować filar oporowy pod zakładem, co skutkowało pękaniem konstrukcji hal produkcyjnych i cementownię w roku 1979 zamknięto na amen. Cały kompleks prezentuje się wyjątkowo fotogenicznie, więc wracałem na miejsce wielokrotnie o różnych porach roku i przy różnym oświetleniu.

Prezentowane zdjęcie powstało zimą. Liczyłem na to, że śnieg, który przykryje pewne elementy motywu (np. roślinność), będzie dobrze tonalnie współgrał z szarością betonu. Jak zwykle sprawdziłem różne punkty widzenia, ale najbardziej zależało mi właśnie na tym ujęciu – z żadnej innej strony kominy nie ustawiały się w tak efektownej kompozycji, zupełnie jakby ktoś specjalnie je ustawił z myślą o mających tu przybywać fotografach. Zdjęcie zrobiłem średnim formatem w następującej kombinacji: Hasselblad 500 C/M + PC Mutar Shift Conventer + Distagon CF50, co dawało ogniskową 70 mm. Skorzystałem tutaj z maksymalnego przesunięcia shifta, ale i tak było ono za małe, żeby objąć wierzchołki kominów, więc musiałem nieco przechylić kamerę do góry i uważny widz zauważy, że skrajne kominy nie są względem siebie równoległe.

Powiększ zdjęcie