Jak zrobiłem to zdjęcie – Piotr Chara, czyli wiosenny dzień z życia fotografa przyrody

Spektakl tyleż piękny, co fotograficznie trudny. Niezbędny do automatycznego ustawiania ostrości kontrast obniżała (swoją drogą bardzo fotogeniczna) delikatna mgła. Światło znajdowało się w kontrze, a szybkość ptaków powodowała, że autofokus przeżywał najcięższe próby. Sesja trwała cztery poranki i przeciągnęłaby się na kolejnych kilka, gdyby nie fakt, że docierając na miejsce, mijałem coś, co jeszcze bardziej rozpalało moją wyobraźnię.

Była to specyficzna część jeziorka. Z wody wystawały fragmenty grążeli żółtych, których pojedyncze młode liście podświetlone miękkim światłem przybierały niecodzienną żółtozieloną barwę o przyjemnym dla oka niskim kontraście. Za nimi rozpościerała się lekko zamglona przestrzeń wypełniona ciepłym kolorem wschodzącego słońca. Do przekucia tych okoliczności w równie atrakcyjny kadr brakowało tylko głównego bohatera. Niestety w tej kwestii nie działo się wiele. Ptaki trzymały się w innej części mokradła i jeśli nawet zapędzały się w moją okolicę, to przypadkowo. Mimo to urok miejsca sprawił, że postanowiłem spędzić tu dwa, trzy poranki, licząc np. na przylot ptaka młodocianego, do którego przyleci z pokarmem ptak dorosły. Przez dwa kolejne dni ptaki były wszędzie dookoła, tylko nie tam, gdzie bardzo bym sobie tego życzył.

Niełatwo było utrzymać emocje w cuglach, kiedy przed obiektywem działo się niewiele, a w bliskim sąsiedztwie życie aż kipiało. Trwałem na posterunku już trzeci dzień i gdy morale powoli zaczęło spadać, wydarzyło się coś, co spowodowało, że do mojego słownika pojęć fotograficznych dodałem (oczywiście żartobliwie) „kadr śmierci”. Skąd to określenie? Otóż z autentycznego przypływu pozytywnych emocji tak silnych, że (i tu bez żartów) wywołujących zakłócenia pracy mięśnia sercowego! Otóż nagle nad „moim” bajorkiem pojawiły się dwie rybitwy białowąse. Były to dorosłe ptaki sprzeczające się ze sobą. U wielu ptaków gniazdujących kolonijnie sprzeczki sąsiedzkie są na porządku dziennym, więc nie było w tym fakcie nic szczególnego poza jednym – zbliżały się do interesującego mnie miejsca. Sprzeczka przybrała nagle jeszcze atrakcyjniejszą formę. Ptaki chwyciły się za dzioby i jako pierzasta kula pędziły wprost w wybrane przeze mnie miejsce. Runęły do wody pomiędzy roślinami. Akcja była tak nagła, że nie było szans na złapanie ich w kadrze. Szczęśliwie już po chwili ptaki, wciąż trzymając się za dzioby, wzniosły się energicznie w powietrze, rozbryzgując wokół setki kropel. Spektakl trwał sekundę, może dwie, ale zdążyłem. Nie było czasu na myślenie – zadziałał instynkt! Powstał kadr, który przerósł moje oczekiwania. Zarówno aura, kolor tła, układ ptaków i kropli, jak i odbicie w wodzie utworzyły obraz, który do dziś trzyma mnie w swej mocy.

Ptasia psychologia

Udogodnieniem dla fotografa jest fakt, że rybitwy szybko akceptują niegroźne dla nich zmiany otoczenia. Użycie kamuflażu pozwala dotrzeć na odległość kilkunastu metrów, bez wywołania u ptaków stresu. Najlepiej sprawiać wrażenie, że mają do czynienia z „beznamiętną kępą glonów”. Dlatego należy się poruszać specyficznie: powoli i płynnie, tak by wzbudzać wokół siebie jak najmniej fal na wodzie. Ja, po ubraniu się w skafander do nurkowania i tzw. „strój snajpera”, podążam powolnym krokiem, trzymając w dłoni zakamuflowany statyw (lub monopod) z przymocowanym do niego sprzętem foto. Zadziwiające, że w ciągu kilku minut można w ten sposób zostać całkowicie przez te stworzenia zaakceptowanym. Miałem przyjemność doświadczać oko w oko karmienia podlotów (lotnych piskląt), siadających na moim obiektywie. Byłem niemym świadkiem kopulacji rybitw, która odbyła się… na mojej głowie! Ten sielankowy opis może jednak mylnie oddawać naturę tych ptaków. Są to stworzenia wyjątkowo zdeterminowane w obronie swego potomstwa. Nie bacząc na rzeczywiste zagrożenie, rzucają się na intruza, niezależnie od tego, czy jest on mocarnym bielikiem, czy tylko przepływającym obok niewinnym bobrem.

Obserwacja zachowań

Bycie fotografem dzikich zwierząt to nie samo robienie zdjęć, ale i wiele innych, równie ważnych i przyjemnych aspektów. Komplementarna względem fotografowania jest niewątpliwie obserwacja otaczającej przyrody i zgłębianie o niej wiedzy. Z rybitwami wiąże się wiele interesujących faktów. Są mistrzyniami lotu. Mają na swoim koncie kilka rekordów, np. długość pokonywanego dystansu, który rokrocznie ustanawia rybitwa popielata, to 60 tys. km. Z kolei rekord czasu lotu bez lądowania należy do rybitwy czarnogrzbietej i wynosi od 3 do 8 lat. Umiejętności te przekładają się na zwinność i grację lotu. Te zaś przekładają się na przyjemność płynącą z ich obserwowania.

Obserwacja żerujących rybitw jest zajęciem wyjątkowo wdzięcznym i stosunkowo łatwym, ale fotografowanie tego spektaklu to już prawdziwe wyzwanie. Na przeszkodzie do skomponowania dobrego kadru stoi bowiem wspominana już cecha tych ptaków – godna podziwu zwinność. Ich lot tuż nad taflą wody może osiągać zawrotne prędkości. Nawet przekazanie pokarmu podlotowi często odbywa się błyskawicznie, bez zwalniania tempa. Trzeba zatem wielu prób, by złapać polującą rybitwę w kadrze. Najlepiej odpowiednim sprzętem.

O ile zasadniczo w fotografii dzikich zwierząt sprawdza się powiedzenie o ogniskowej „im dłuższa, tym lepsza”, o tyle tutaj mamy do czynienia z umiarkowanym odstępstwem. Ze względu na specyfikę fotografowanych scen najskuteczniejsze okazują się obiektywy o ogniskowej rzędu 300–400 mm. Zbyt wąski kąt widzenia obiektywu (np. 600 mm) utrudnia utrzymanie w kadrze szybko poruszającego się obiektu. Podobnie jest z obiektywami o dużej masie. Dobrą informacją dla potencjalnych fotografujących jest fakt, iż zajęte polowaniem ptaki podlatują niemal na wyciągnięcie ręki. Znam przykłady udanych sesji wykonanych podczas lipcowego spływu kajakowego Biebrzą, której odcinek był wówczas łowiskiem tych ptaków. Łatwo się domyślić, że bardzo przydatną cechą zaplecza technicznego jest wysoka sprawność systemu autofokusa, zarówno aparatu, jak i obiektywu. Warto także przygotować pojemną kartę pamięci. Swoje rekordy w liczbie kadrów biłem właśnie podczas opisywanych sesji, czasem były to grube tysiące zdjęć.