Jak zrobiłem to zdjęcie – Michał Łuczak, czyli Wisła nieznana

Dziki miejski ekosystem

Pas roślinności najbliższy wody był prawdziwym ewenementem w takim miejscu. Po drugiej stronie Wisły stoi Centrum Nauki Kopernik, na tej samej osi leży samo centrum stolicy. A tutaj – gęsty las, przez który w niektórych miejscach bez maczety nie da rady. Spotykałem tu sarny i inne dzikie zwierzęta, których nikt nie spodziewałby się w takiej bliskości wielkomiejskiego zgiełku. Przez kilka miesięcy fotografowania okolicy (zacząłem późną jesienią 2011 r.) nie sfotografowałem ani jednego człowieka.

Pracuję kamerą wielkoformatową, więc nie mam jak (i nie chcę) robić zdjęć ukradkiem – już samo przedzieranie się przez ten gąszcz z wielkim aparatem i ciężkim statywem było dla mnie dużym wyzwaniem. Czułem się trochę jak amerykańscy fotografowie szukający kadrów w parku Yellowstone.

Chciałem sfotografować ludzi, którzy mieszkają lub przebywają w tym lesie. Uznałem, że najlepiej będzie nie pokazywać ich twarzy, tak by pozostali nierozpoznawalni. Każdy z nich uciekł z miasta ze swoich własnych powodów, nie chciałem ich dekonspirować. Zależało mi na niedopowiedzeniu i tajemnicy.

Spotkałem tam najróżniejszych ludzi – bezdomnych, złomiarzy, którzy opalali izolację z kabli miedzianych. Szukałem ludzi, którzy czuli się w lesie jak u siebie – niekoniecznie takich, którzy tam mieszkali, lecz takich, którzy szukali w nim odosobnienia, spokoju. Rozglądałem się za śladami bytności człowieka. Ponieważ większość czasu poświęconego przeze mnie na realizację tej historii przypadała zimą, wszystko przykrywał śnieg, a drzewa i krzewy były pozbawione liści, co nie dość, że stworzyło bardzo klarowne, kontrastowe tło (śnieg), to jeszcze zwiększyło widoczność. Wałęsałem się bez celu. Natknąłem się na ramę od roweru, która sygnalizowała obecność człowieka; trafiałem na oznaki wprowadzania pewnego porządku, który również świadczył o ludzkim pierwiastku. Bardzo mnie to interesowało, ale tym razem nie zrobiłem zdjęcia.

Podczas drugiej wizyty w tym miejscu zauważyłem coś dziwnego – z pokaźnej dziury w ziemi wydobywał się dym. Ktoś palił tam ognisko. Przestraszyłem się i nie podszedłem bliżej. Za którymś razem jednak udało mi się spotkać mężczyznę, który przebywał w tej dziurze. Zdobyłem się nawet na odwagę i zagadałem (z natury jestem nieśmiały). Niestety kategorycznie odmówił. Nie chciał, żebym go fotografował. Nie chciał mnie nawet wysłuchać – nie miałem więc okazji powiedzieć, że byłby nierozpoznawalny na zdjęciu. Nie udało się, ale to miejsce wciąż nie dawało mi spokoju.

Zbliżałem się do miejsca, o którym przed chwilą pisałem, gdy nagle wyskoczył na mnie zdenerwowany mężczyzna z maczetą w dłoni. „Gdzie ci dranie, którzy wycinają las?” – wykrzyknął wyraźnie wzburzony (no, może użył innego słowa niż „dranie”…). „Dziurę mi zasypali!” – wyjaśnił i po chwili pobiegł w poszukiwaniu domniemanych sprawców swojego nieszczęścia. Nie miałem nawet czasu porządnie się przestraszyć, bo facet zniknął tak szybko, jak się pojawił. Gazety nie pisały potem o żadnych ofiarach szaleńca z maczetą, więc zakładam, że nikt nie ucierpiał, a ja miałem w końcu jakiś punkt zaczepienia. Kiedy latem wróciłem na miejsce i spotkałem tego mężczyznę, zagadnąłem ponownie – tym razem na łączący nas temat zasypanej dziury i poszukiwań z maczetą w dłoni.

Okazało się, że mężczyzna nie mieszka w lesie – ma mieszkanie, a tutaj urządził sobie swoisty warsztat, w którym nikt go nie niepokoi. Jest złomiarzem. Powiedział, że ma do mnie interes. Widział gdzieś reklamę jednego z hipermarketów, w której był rower za 250 zł. Poprosił, żebym sprawdził, gdzie ma pojechać, żeby znaleźć ten sklep, i do kiedy trwa promocja. Od tego momentu wszystko poszło już po mojej myśli.

Ustawiłem aparat na statywie i zrobiłem zdjęcie. Jednak nie byłem z niego zbyt zadowolony. Zacząłem się pakować, kiedy zwróciłem uwagę, że do dziury w ziemi, w której mężczyzna zrobił sobie warsztat, wpada słońce. W głowie zapaliła się lampka, od razu przyszedł mi do głowy kadr znacznie lepszy niż ten, który przed chwilą naświetliłem. Poprosiłem swojego bohatera, żeby wszedł do środka i usiadł na ławce. Komponując obraz na matówce, wiedziałem, że będzie dobrze (pamiętajcie, że w wielkim formacie obraz jest odwrócony stronami oraz na osi góra–dół, a mistrz Henri Cartier-Bresson polecał ocenę kompozycji przeprowadzać właśnie na obrazie odwróconym do góry nogami). Naświetliłem dwie klisze – jedną z ekspozycją ustawioną na cienie, drugą na światła. To tę drugą ostatecznie wybrałem.

Nagroda za wytrwałość

Wykonanie prezentowanej fotografii kosztowało mnie bardzo wiele wysiłku i czasu. Cierpliwość nie zawsze kończy się sukcesem, ale w tym wypadku się opłaciła. Odwiedziłem to miejsce sześć razy i czuję, że naprawdę zapracowałem na fotografie, które weszły do cyklu. Wydaje mi się też, że zdjęcie, którego historię właśnie wam opowiedziałem, jest kwintesencją tego, co chciałem pokazać w tym projekcie. Co ciekawe, jak już wspomniałem, tym razem byłem stuprocentowo przekonany, że zdjęcie będzie udane. Rzadko mi się to zdarza.