Jak wybierać zdjęcia. Część 1.

Im więcej , tym... więcej

Prawdopodobnie większość z nas miała okazję odczuć na własnej skórze, czym grozi niewłaściwe dobranie zdjęć do okoliczności ich prezentacji, gdy krewni lub znajomi serwowali nam za długie pokazy zdjęć z rodzinnych spotkań, z życia swoich dzieci lub zwierząt domowych. Dzieje się tak dlatego, że mimo szczerych chęci miewamy trudności z odgadnięciem, czy to, co ciekawi nas, jest równie zajmujące dla innych. Często nie zdajemy sobie sprawy, że uczucia przywoływane przez obrazy wydarzeń, w których uczestniczyliśmy, są udziałem naszej pamięci w większym stopniu niż samych zdjęć. Dlatego właśnie szczególną uwagę należy poświęcić wybieraniu fotografii – tym większą, im bardziej emocjonalnie związani jesteśmy z tematem zdjęć. Pamiętajmy – seria nie powinna być zbyt długa. Nie pokazujmy wszystkiego. Przeważnie wystarczy kilka, kilkanaście zdjęć z kilkudziesięciu.

Tak jak nie ma nic złego w kolekcjonowaniu zdjęć naszych przeżyć – wręcz przeciwnie, dzięki temu fotografia stała się na przestrzeni lat tym, czym jest dzisiaj – tak samo warto zastanowić się, co z pomocą fotografii możemy dać innym.

Jak przeglądać?

Zakładając, że zdjęcia robimy aparatem cyfrowym, przeglądanie i wybieranie możemy rozpocząć w zasadzie natychmiast po ich wykonaniu – korzystając z wyświetlacza aparatu. To zły zwyczaj, który może dać się we znaki zwłaszcza, kiedy fotografujemy wydarzenie. Można przez niego przeoczyć ciekawą sytuację. Są też inne względy, na przykład duży pobór prądu – a zatem szybsze rozładowanie baterii, oraz niedoskonałość odwzorowania (np. ekran mojego aparatu przekłamuje kolory). Czasem lepiej powstrzymać ciekawość i odłożyć przeglądanie na później.

Nie zachęcam zwłaszcza do praktyki natychmiastowego kasowania zdjęć, z wyjątkiem tych ewidentnie nieudanych, i to tylko w sytuacji, kiedy walczymy o każdy wolny megabajt na przepełnionej karcie pamięci.

Znacznie lepiej jest przeglądać i wybierać zdjęcia nieco później, kiedy nabierzemy dystansu i będziemy mogli bardziej obiektywnie decydować, co zachować, a co odrzucić. Dodatkowo w wypadku serii często okazuje się, że zdjęcia, które w pierwszej chwili mamy ochotę wykasować, potrafią świetnie wkomponować się w ciąg poprawnych kadrów i ożywić monotonną serię.

Zamiast oglądać zdjęcia na wyświetlaczu aparatu, przeglądajmy je na większym monitorze – na ekranie komputera lub telewizora.

Jeżeli przygotowujemy serię z kilkunastu lub kilkudziesięciu zdjęć, końcowy wybór i ostateczne decyzje dotyczące kolejności kadrów można przeprowadzić na małych odbitkach – tzw. wglądówkach. Układając zdjęcia na podłodze lub biurku, możemy łatwo eksperymentować z kolejnością. Mamy też możliwość odejścia o krok i objęcia wzrokiem całości. Niestety metoda ta wiąże się z dodatkowymi kosztami – trzeba zrobić odbitki.

W ostatnich latach, od kiedy aparaty cyfrowe weszły do powszechnego użytku, zdjęcia obrabiamy i przeglądamy na komputerze. Liczne darmowe i płatne programy pozwalają porządkować zbiory zdjęć według różnych parametrów, włącznie z komentarzami użytkownika lub etykietami w formie gwiazdek, chorągiewek, słów kluczy itd. Z pomocą tych funkcji łatwo i szybko znajdujemy fotografie i możemy wyodrębnić interesujące kadry z całości zebranego materiału.

Na przykład jeżeli gromadzimy zdjęcia ptaków, możemy z naszych przepastnych archiwów wydobyć, dajmy na to, wszystkie gołębie, wpisując odpowiednie hasło. Zwłaszcza jeżeli robimy dużo zdjęć przy różnych okazjach, warto rozważyć korzystanie z któregoś z programów katalogujących. W odpowiednim czasie docenimy ten wysiłek.

Pamiętajmy jednak, że zdjęcia nawet na skalibrowanym monitorze wyglądają inaczej niż na papierze. Jeżeli docelowo mają funkcjonować jako odbitki, dobrze wcześniej wykonać wydruki próbne.

Najprościej lub na opak

Jeżeli nasza aktywność fotograficzna ogranicza się do okazjonalnych zdjęć podczas wyjazdów lub spotkań rodzinnych, wystarczy, jeżeli będziemy przechowywać zdjęcia w osobnych katalogach opatrzonych tytułem i datą.

Niekonwencjonalną, ale godną uwagi metodą utrzymywania porządku w zbiorach jest prowadzenie fotobloga. Publikując kolejne posty, tworzymy archiwum wybranych prac. Można je przeglądać za pomocą przeglądarki, według słów kluczowych lub daty. Sposób ten nie jest idealny (fotoblog nie jest substytutem rzetelnej edycji materiału), ale ma też zalety, z których największa to możliwość łatwego pokazania zdjęć innym i zebrania ich opinii. Trudno wyobrazić sobie coś bardziej mobilizującego do pracy niż to, że ktoś będzie oglądał nasze zdjęcia i publicznie się o nich wypowiadał.

Narracyjnie czy impresyjnie?

Jeżeli od początku nie mamy jasności co do ostatecznego kształtu projektu, będziemy poruszali się po omacku. Oczywiście można czasem spróbować ułożyć zdjęcia bez gotowego pomysłu, za to ze świeżą głową. Wyniki mogą być ciekawe, jednak lepiej przed rozpoczęciem pracy odpowiedzieć sobie na dwa pytania:

– Czy opowiadamy historię?
Wtedy kolejne klatki powinny rozwijać opowieść.
– Czy może nasza seria ma być impresją?
Może to być np. seria pejzaży.

Dopiero potem zastanawiamy się, jak rozpocząć i czym zakończyć serię, lub wybieramy zdjęcia, które będą stanowić szkielet, do którego dodamy kolejne elementy. Starajmy się jednak nie przeładowywać serii. Jeżeli układamy historię, lepiej jest nie dopowiedzieć, niż powiedzieć zbyt wiele. Zwłaszcza jeżeli zbiór nie jest narracyjny, dbajmy o różnorodność wizualną.

Spójnie w myśli

Seria zdjęć powinna być spójna. Znaczenie ma zarówno temat, jak i konstrukcja (czyli dobór i kolejność zdjęć). Podobnie technika, w której wykonano zdjęcia, przygotowano odbitki lub po prostu obrobiono pliki, nie powinny zmieniać się w obrębie serii, chyba że przyjęliśmy konwencję, która łamie tę zasadę.

Po pierwsze, o ile nie planujemy eksperymentować na widzach – zdjęcia powinna łączyć wspólna idea, niezależnie od tego, czy są to zdjęcia z wakacji, czy np. sesja portretowa. Jeżeli nie chcemy wprowadzić w konsternację osób zaproszonych na pokaz zdjęć z wakacji nad morzem, nie przeplatajmy ich nawet najbardziej udanymi widokami ośnieżonych szczytów Tatr.

Drugim problemem – ważniejszym może w przypadku zdjęć autorskich niż amatorskich – jest technika wykonania i reprodukcji fotografii. Skrajnym przykładem jest mieszanie zdjęć kolorowych z czarno-białymi, co bez wyraźnego uzasadnienia może wyglądać strawnie tylko za sprawą niesłychanego zbiegu okoliczności.

Konsekwentnie w oku

Ważne jest nie tylko, „co” chcemy pokazać, lecz również „jak”. Zdjęcia w serii powinny być w miarę możliwości jednorodne wizualnie. Idealna sytuacja z punktu widzenia homogeniczności zdjęć w projekcie ma miejsce, gdy pracujemy konkretnym aparatem i obiektywem, na tym samym materiale światłoczułym i/lub z zastosowaniem podobnych ustawień w programie, w którym wywołujemy i obrabiamy zdjęcia. Wprawdzie ze świecą szukać sytuacji idealnych, ale warto o nich pamiętać, traktując jako punkt odniesienia podczas fotografowania.

Duże znaczenie dla spójności serii ma ogniskowa obiektywu, przy której wykonano zdjęcia. Muszą na to zwrócić uwagę w szczególności osoby fotografujące zoomem. Wpływ ogniskowej obiektywu na odwzorowanie fotografowanej sceny opisaliśmy w artykule „Jak skutecznie wykorzystać ogniskową”. Przypomnę tylko, że jest to sprawa zasadnicza.

Czasem przyjmuje się, że seria powinna być fotografowana jedną ogniskową, a w miarę możliwości jednym obiektywem. To zasada, o której warto raczej pamiętać, niż przestrzegać jej za wszelką cenę. Polegajmy na zdrowym rozsądku. Nie ma najmniejszego sensu ograniczanie się do jednej ogniskowej, jeżeli jedziemy na wakacje i zamierzamy fotografować zarówno scenki rodzinne, widoki miejskie, jak i krajobrazy. Wtedy jedna ogniskowa będzie nas ograniczała i zmusi do niepotrzebnego dodatkowego wysiłku, a nie przysłuży się sprawie. Podobnie będzie w przypadku zdjęć reporterskich, kiedy na serię powinny się składać różne ujęcia – szerokie plany, zbliżenia, portrety.