Jak skutecznie wykorzystać ogniskową

Standard i stałoogniskowce - zmiana warty

Kiedyś fotografowie mogli korzystać tylko z obiektywów stałoogniskowych. Wtedy była to konieczność (zoomy pojawiły się i zyskały popularność znacznie później), ale stałoogniskowce znakomicie nadają się do nauki fotografii, ponieważ ograniczając użytkownika, przyzwyczajają go do danej perspektywy i pola widzenia.

Obecnie rolę obiektywów stałoogniskowych mogą spełniać zoomy, jeśli tylko uda nam się powstrzymać od zmiany ogniskowej w trakcie fotografowania. Dziś zoomy (czyli obiektywy zmiennoogniskowe) są powszechne i popularnością znacznie przewyższają stałoogniskowce, które stały się sprzętem dla koneserów zapaleńców.

Określenie „ogniskowa standardowa” pochodzi z czasów małego obrazka i oznacza około 40-50 mm, które dają neutralną perspektywę i pole widzenia zbliżone do tego, jakie człowiek widzi ostro.

Zastosowania

Dziś najbardziej intere­sują nas zastosowania poszczególnych ognisko­wych. Co prawda zasady są po to, żeby je łamać, ale niektóre tematy aż się proszą o zastosowanie konkretnej ogniskowej. Ważne jednak, by nie bać się wykorzystywać „niewłaściwy” obiektyw do danego zadania, np. szerokiego kąta do portretu.

Pamiętajmy bowiem, że ogniskowa to nie tylko pole widzenia, ale też specyficzny sposób pokazywania świata, powszechnie zwany perspektywą. Jest on tak naprawdę zależny przede wszystkim od odległości dzielącej aparat od fotografowanego obiektu – im obiekt jest bliżej, tym większy wydaje się na zdjęciu, a tło sprawia wrażenie bardziej oddalonego. Od ogniskowej zaś zależy minimalna odległość ogniskowania (im szerszy kąt, tym jest mniejsza) oraz to, jaką część fotografowanego obiektu uda nam się zmieścić w kadrze.

Kiedy korzystamy z obiektywu szerokokątnego, obejmujemy większy fragment fotografowanej sceny, więc na zdjęciu zmieści się duża część fotografowanego obiektu, dzięki czemu wrażenie bliskości będzie mocne. W przypadku teleobiektywu najmniejsza odległość ogniskowania jest dość duża, więc obiekt nie może się zbytnio zbliżyć do aparatu (przy zachowaniu ostrości), a i przy małej odległości w kadrze zmieści się tylko jego część (ze względu na charakterystykę teleobiektywów, czyli fakt, że „przybliżają” one fotografowaną scenę). Im bardziej są oddalone obiekty, tym mniejsze wydają się między nimi różnice. Stąd wrażenie głębi wywoływane przez obiektywy szerokokątne i swoiste spłaszczenie perspektywy charakterystyczne dla teleobiektywów.

Najbardziej powszechnym zastosowaniem obiektywu szerokokątnego (ekwiwalent 28 mm w dół) jest fotografia krajobrazowa, w której efektowne panoramy aż się proszą o utrwalenie ich w pełnej krasie. Dzięki szerokiemu polu widzenia mamy szansę zmieścić w kadrze całą scenę, a możliwość ustawienia małej odległości ogniskowania i skupienie się na charakterystycznym obiekcie na pierwszym planie pozwala przekazać widzowi skalę fotografowanej sytuacji. Szeroki kąt również dobrze sprawdza się we wnętrzach, gdzie fotograf nie ma miejsca, by cofnąć się, w celu ujęcia na zdjęciu dużej części pomieszczenia (pamiętajmy wtedy o pilnowaniu pionów!).

Dzięki szerokiemu polu widzenia obiektywy szerokokątne szczególnie nadają się do portretów grupowych wykonywanych z niewielkich odległości – trzeba tylko uważać na zniekształcenia postaci umieszczonych w rogach kadru. Dzięki powszechności fotografii cyfrowej coraz więcej osób decyduje się na fotografowanie pod wodą – czy to przy zastosowaniu specjalnych pokrowców, czy też bardziej zaawansowanych sztywnych obudów podwodnych, pozwalających na nurkowanie do kilkudziesięciu metrów. Ponieważ woda działa jak soczewka, „przybliżając” fotografowane obiekty, w takich warunkach także bardzo przydaje się szeroki kąt.

Ogniskowa standardowa (ekwiwalent 40–50 mm), mająca swoje korzenie w fotografii małoobrazkowej, znakomicie nadaje się do zdjęć, na których najważniejszy jest temat, a nie efektowny trick, przerysowana perspektywa czy inny mocny zabieg formalny. Przez wiele osób uznawana za nudną, potrafi znakomicie się maskować – raz zmieniając się w krótkie tele, kiedy indziej udając umiarkowany szeroki kąt. Dzięki niewielkiej minimalnej odległości ogniskowania umożliwia wypełnienie kadru, ale nie jest aż tak szeroka, żeby wprowadzić mocne zniekształcenia obrazu. Do czasu rozpowszechnienia się zoomów było to najbardziej uniwersalne rozwiązanie. Naturalna perspektywa i pole widzenia odpowiadające mniej więcej temu, co człowiek widzi ostro, sprawiają, że zdjęcia wykonane przy ekwiwalencie 50 mm najbardziej pasują do powszechnego kiedyś przekonania, że fotografia to sztuka obiektywnego pokazywania świata.

Teleobiektywy (od 75 mm wzwyż) pozwalają na wypełnienie kadru obiektami oddalonymi od aparatu, „zbliżają” fotografowaną scenę.

Znakomicie nadają się do portretów, ponieważ umożliwiają ciasne kadrowanie bez konieczności zbliżania się do modela, co mogłoby skończyć się przerysowaniem pierwszego planu, czyli np. powiększeniem nosa fotografowanej osoby. Długa ogniskowa ułatwia też wyodrębnienie głównego obiektu z tła – nie tylko dzięki możliwości wykorzystania małej głębi ostrości, ale też dlatego, że dzięki niej fotograf „wycina” z fotografowanej sceny tylko interesujący go fragment. Warto spróbować wykorzystać teleobiektyw w fotografii krajobrazowej, bo przecież piękno natury to nie tylko zapierające dech w piersiach panoramy, ale również detale. Bardzo długie ogniskowe (np. ekwiwalenty 400 lub 500 mm) są niezastąpione w fotografii przyrodniczej, kiedy nie możemy za bardzo zbliżyć się do obiektu (sarny, ptaka itp.), żeby go nie spłoszyć. Zoomy umożliwiają fotografowi łatwą i szybką zmianę ogniskowej, bez konieczności zmiany obiektywu. W przypadku lustrzanek cyfrowych obiektywy standardowe (dodawane w zestawie) dają dostęp do szerokiego kąta i krótkiego tele, ale niestety, wiele kompaktów cyfrowych z wbudowanymi obiektywami zaczyna się od ekwiwalentu 35-38 mm, który za szeroki kąt uchodzić nie może. Dodatkowym plusem zoomów jest możliwość płynnej zmiany ogniskowej i skorzystania z wartości pośrednich, których próżno szukać wśród obiektywów stałoogniskowych – np. ekwiwalentu 37 czy 65 mm. Zoomy przydają się też w sytuacjach, w których nie mamy czasu na zmianę obiektywu, a nie możemy zmienić miejsca, z którego robimy zdjęcia (np. chcemy „przybliżyć” odległy obiekt, a stoimy nad przepaścią...).