Fotoreportaż, dokument i fotografia uliczna. Ścieżka edukacyjna Szerokiego Kadru
W tym artykule podsuwamy Wam poradniki do przeczytania i obejrzenia, jeśli chcecie dowiedzieć się:
- czym różni się fotografia uliczna od fotoreportażu i dokumentu;
- jak przygotować się do fotografowania na ulicy;
- jakie tematy najczęściej poruszają fotoreporterzy;
- dlaczego fotograficzny dokument wymaga cierpliwości i wytrwałości;
- jak zabrać się do edycji zdjęć do fotoreportażu.
Fotografia uliczna, czyli strzały z ukrycia (ale oczywiście nie zawsze)
Zaczynamy od najlżejszej gatunkowo fotografii ulicznej, czyli street photo. Oparta na koncepcji decydującego momentu, którą stworzył znakomity Henri Cartier-Bresson, wiąże się z polowaniem na kadr idealny. Obraz będący wynikiem korzystnej koniunkcji planet. Upolowany, wyczekany.
Jeśli chodzi o strój czy dodatkowe akcesoria, to fotografia uliczna nie stawia tak wyśrubowanych wymagań jak np. fotografia przyrody, ale o paru rzeczach warto pamiętać. Przede wszystkim odpadają wszelkie elementy ubioru jednoznacznie kojarzące się z fotografią – np. bogate w kieszonki kamizelki czy pasy biodrowe z przyczepianymi pokrowcami na obiektywy (nie wspominając o napisach „prasa" lub „press" na plecach...). Unikajmy też dużych toreb fotograficznych, których kształt może nas zdradzić. Najlepiej skorzystać ze zwykłej torby na ramię, ewentualnie nieco przystosowanej do przenoszenia aparatu. Skoro mamy pozostać niezauważeni, ważny jest również oczywiście cichy aparat, który ma jak najmniejsze opóźnienie wyzwolenia migawki (niezbędne do uchwycenia tego mitycznego decydującego momentu).
Jeśli fotografujemy telefonem, nie zapomnijmy wyłączyć tego irytującego nagrania migawki odtwarzanego z każdym zdjęciem. Pozornie telefon to kiepski pomysł na fotografię uliczną, ale aktualne modele są na tyle szybkie i oferują na tyle dobrą jakość, że na pewno sobie poradzą (niektóre robią nawet RAW-y!). Poza tym smartfon to zazwyczaj ten aparat fotograficzny, który zawsze mamy pod ręką. Zresztą idealnie spełnia też kryterium nierzucania się w oczy. Widok ludzi fotografujących telefonem jest dziś tak powszechny, że na pewno nie zdemaskuje nas jako fotografów. W końcu teraz każdy jest fotografem.
Fotografię uliczną często porównuje się do polowania – polowania na kadr; na moment, w którym wszystkie elementy układanki złożą się w idealną całość. Całość, której nie jesteśmy w stanie przewidzieć. Czy wrócimy do domu ze zdjęciem humorystycznym, minimalistycznym czy abstrakcyjnym? A może trzeba się będzie pogodzić z porażką? Niektórzy fotografowie aktywnie przemierzają ulice miasta w poszukiwaniu ciekawych sytuacji. Inni przyjmują postawę wędkarzy, decydując się na spędzenie dłuższego czasu w jednym miejscu – takim, które z różnych względów (architektura, aktualne oświetlenie itp.) dobrze nadaje się na efektowną scenerię zdjęcia. Pozostaje już tylko czekać, aż coś się wydarzy. Ale nie zawsze musi „coś się wydarzać" – wszak fotografia uliczna lubuje się w gloryfikacji codzienności. Aby powstało ciekawe zdjęcie uliczne, czasem wystarczy, by układ przechodniów odpowiednio skomponował się w kadrze.
Jak przygotować się do street photo
#CreateYourLight: Fotografia uliczna z Michałem Leją
Jak zrobiłem to zdjęcie – Marcin Ryczek, czyli fotografia grafiką pisana
Fotografia uliczna. Część 1. Wprowadzenie
Fotografia uliczna. Część 2. Sprzęt
Fotografia uliczna. Część 3. Wskazówki
Fotografia uliczna. Część 3. Wskazówki
Wideoporadnik Fotografia uliczna cz. 3. Wskazówki to ostatnia część poradnika fotograficznego uczącego, jak robić zdjęcia na ulicy. Tym razem Krystian Bielatowicz skupia się na konkretnych wskazówkach.
Luty 2009Wojtek Wieteska
Wrzesień 2019Michał Leja
Fotoreportaż, czyli relacja
Reportaż to – w największym skrócie – relacja z jakiegoś wydarzenia. Narracja oscyluje wokół akcji, która rozegrała się w określonym czasie i określonym miejscu. Oczywiście nie musi to być ani epokowe wydarzenie (np. przełomowa wizyta prezydenta USA), ani coś, co w ogóle nazwalibyśmy „wydarzeniem". Ważne, żeby było to coś, co ma akcję, którą można opowiedzieć obrazami. Możemy przygotować relację z demonstracji, parady, ślubu (tak, to też reportaż), studniówki, uroczystych obchodów jakiegoś święta, premiery spektaklu, podróży, itd., itp.
Jak już wspomnieliśmy, fotoreportaż to dziedzina, która – w przeciwieństwie do fotografii ulicznej – wymaga przygotowania zestawu zdjęć opowiadających jakąś historię. W każdym gatunku musimy dokonać edycji materiału, wybrać najlepsze zdjęcia lub zdjęcie. Jednak w przypadku reportażu wybrane prace muszą tworzyć zamkniętą całość. W uproszczeniu, odnosząc się do szkolnych zasad pisania wypracowań ;-), można powiedzieć, że fotoreportaż powinien mieć wstęp, rozwinięcie i zakończenie. Aby zebrać taki materiał, warto fotografować z myślą o późniejszej prezentacji, pamiętając m.in. o ustrzeleniu planów szerokich i zbliżeń. Naturalnie, robimy wiele zdjęć, żeby podczas edycji mieć odpowiedni wybór. Samo wykonanie zdjęć to dopiero początek. To właśnie zbieranie materiału, z którego później przygotujemy naszą opowieść.
W przeciwieństwie do fotografii ulicznej, w reportażu fotograf nie musi się kamuflować. Wręcz przeciwnie – nierzadko przydaje się czytelna identyfikacja, która umożliwi bezkarne fotografowanie, co oczywiście nie oznacza, że możemy przeszkadzać uczestnikom wydarzenia, które relacjonujemy.
Fakt, że fotograf nie ma wpływu na miejsce wydarzenia, a nierzadko również na to, skąd robi zdjęcia, bardzo utrudnia komponowanie. Nie kontrolujemy np. tła, które może kontrastowymi kolorami odciągać uwagę widza od pierwszego planu. Pod tym względem w pośpiechu znacznie łatwiej zapanować nad kadrem w skali szarości. Pamiętajmy jednak, że robiąc zdjęcia czarno-białe – mimo że dziś i tak w aparacie zapisywana jest informacja o kolorze – musimy w zupełnie inny sposób myśleć o obrazie. Pod pewnymi względami jest więc łatwiej, ale pod innymi już niekoniecznie.
Reportaż
Fotoreportaż
Edycja zdjęć do fotoreportażu
Jak fotografować w teatrze
Relacja z zawodów sportowych okiem zawodowca
Szerokim Kadrem w bacówce
Szerokim Kadrem u juhasów
Szerokim Kadrem na ringu
Fotografia podróżnicza. Część 1
Fotografia podróżnicza. Część 2
Dokument, czyli głębsza analiza
Fotografia dokumentalna to najtrudniejszy z gatunków opisywanych w tym artykule. Wymaga największego zaangażowania, poświęcenia największej ilości czasu i bywa najbardziej niewdzięczna ze względu na niską efektowność rezultatów. O ile fotografię uliczną można porównać do celnej riposty lub zaskakującej anegdoty, a reportaż to pełne akcji opowiadanie (niczego nie ujmując tym gatunkom), o tyle dokument to raczej dogłębna analiza jakiegoś zjawiska. Jest pozbawiony „efektu wow" fotografii ulicznej i fabularnej doraźności reportażu. Prace nad dokumentem mogą trwać wiele lat (choć oczywiście nie muszą).
Dokumentuje się długotrwałe procesy – np. zmiany zachodzące w jakiejś dzielnicy miasta, migracje ludności, ale też po prostu aktualny stan wybranego tematu. Dokumentem są np. portrety przedstawicieli ginących zawodów czy prace – nomen omen – dokumentujące budowę osiedla albo najwyższego budynku w mieście. Wartość artystyczna takich zdjęć (o której nie możemy zapominać) łączy się z ich wartością historyczną. Co prawda tę drugą zauważamy zazwyczaj dopiero z perspektywy przyszłych pokoleń, ale niektóre projekty nie potrzebują tego oddalenia w czasie, byśmy mogli uznać ich wartość dokumentalną. Fotografia dokumentalna to nie jest styl fotografowania, lecz raczej styl pracy i podejście do wykorzystania materiału fotograficznego. Dobrym przykładem niech będzie gigantyczna spuścizna Garry'ego Winogranda, który będąc rasowym fotografem ulicznym, ze względu na ogrom materiału, który zgromadził, jest jednocześnie wielkim dokumentalistą wielkomiejskich Stanów Zjednoczonych lat 60., 70. i 80. ubiegłego wieku.
Historia zmian. Część 1
Historia zmian. Część 2
Jak zrobiłem to zdjęcie – Wojciech Wilczyk, czyli wygasłe kominy
Jak zrobiłem to zdjęcie – Maciek Nabrdalik, czyli ludzie, a nie wydarzenia
Jak zrobiłem to zdjęcie – Krzysztof Miękus, czyli o tym, jak zostałem Niemcem (który przegrywa z Brazylią)
Jak zrobiłem to zdjęcie – Jacek Fota, czyli portret zwyczajnej/niezwyczajnej Ameryki
Jak zrobiłem to zdjęcie – Filip Springer, czyli o architekturze w pierwszej osobie
Jak zrobiłem to zdjęcie – Michał Łuczak, czyli Wisła nieznana
Jak zrobiłem to zdjęcie – Tomasz Wiech, czyli Skawce i droga donikąd
Jak zrobiłem to zdjęcie – Piotr Trybalski, czyli łatwo jest spotkać ludzi
Jak zrobiłem to zdjęcie – Krzysztof Wierzbowski, czyli człowiek przy pracy
Jak zrobiłem to zdjęcie – Bart Pogoda, czyli podróż na koniec świata
Szerokim Kadrem na Śląsku. Część 1
Oglądajmy nie tylko swoje zdjęcia...
...i nie tylko albumy mistrzów gatunku. Naturalnie, do tego także gorąco zachęcamy, ponieważ obcowanie z fotografią najwyższej klasy nie tylko pomaga robić coraz lepsze zdjęcia, ale również ma dobroczynny wpływ na nasze ego. Sprowadza nas bowiem na ziemię, ilekroć przyjdzie nam do głowy myśl, że jesteśmy tacy wspaniali. Warto też jednak uczyć się na cudzych błędach, dlatego jak zwykle zapraszamy do lektury opinii naszych ekspertów na temat prac nadesłanych przez czytelników Szerokiego Kadru.
Twoje zdjęcia okiem ekspertów – lipiec 2019
Twoje zdjęcia okiem ekspertów – listopad 2018
Twoje zdjęcia okiem ekspertów – czerwiec 2018
Twoje zdjęcia okiem ekspertów – lipiec 2017
Twoje zdjęcia okiem ekspertów – październik 2018
Twoje zdjęcia okiem ekspertów – grudzień 2017
Twoje zdjęcia okiem ekspertów – październik 2017
Twoje zdjęcia okiem ekspertów – sierpień 2017
Twoje zdjęcia okiem ekspertów – czerwiec 2017
Historia, czyli od czego to się zaczęło
Na koniec tradycyjnie polecimy rzut oka w przeszłość – do samych początków fotografii. Mimo że pierwsze aparaty fotograficzne były bardzo duże, a praca z materiałami światłoczułymi wyjątkowo niewdzięczna, już u pionierów fotografii możemy znaleźć pierwsze sygnały narodzin gatunków, o których wspominamy w niniejszym artykule.
Pionierzy fotografii. Jacob Riis: Jak duński stolarz został amerykańskim fotoreporterem
Pionierzy fotografii. Eugène Atget: Jak majtek i podrzędny aktor został klasykiem pejzażu miejskiego
Pionierzy fotografii. Gertrude Käsebier: O trudnym małżeństwie komercji i sztuki
Pionierzy fotografii. Lewis Hine: Czy fotografia zaangażowana może być fotogeniczna?
Pionierzy fotografii. Alfred Stieglitz: Jak trzysta trzydzieści razy sfotografować kobietę
Pionierzy fotografii. Tina Modotti: gwiazda fotografii wychodzi z cienia
Pionierzy fotografii. Tina Modotti: gwiazda fotografii wychodzi z cienia
Tina Modotti przez całe lata funkcjonowała w świadomości zbiorowej jako roznegliżowana modelka Edwarda Westona albo Mata Hari Kominternu, a w najlepszym razie fotografka komunistycznych symboli...
Pionierzy fotografii. Oskar Barnack: Leica, czyli aksamitna rewolucja
Pionierzy fotografii. Dorothea Lange: Wielki Kryzys i legenda fotografii
Pionierzy fotografii. Dorothea Lange: Wielki Kryzys i legenda fotografii
Jej fotografie pozwoliły zwyczajnym Amerykanom zajrzeć pod podszewkę społeczeństwa, uwrażliwiając ich na losy biedniejszych pobratymców. Fotografowała Wielki Kryzys, strajki, demonstracje uliczne i kolejki bezrobotnych.
Pionierzy fotografii. André Kertész: Trudna sztuka pisania światłem
Pionierzy fotografii. André Kertész: Trudna sztuka pisania światłem
Swój pierwszy aparat zakupił jeszcze jako urzędnik na giełdzie papierów wartościowych, a ostatnie zdjęcie zrobił siedem dekad później, już jako fotograf znany, zapomniany i odkryty na nowo.
Pionierzy fotografii. August Sander: Metodyczny mistrz portretu socjologicznego
Pionierzy fotografii. August Sander: Metodyczny mistrz portretu socjologicznego
August Sander dzięki swojemu niepowtarzalnemu stylowi pracy z modelem przeszedł do historii fotografii jako autor przekrojowych portretów społeczeństwa niemieckiego z początku XX wieku.
Zobacz podobne poradniki
Co powinien wiedzieć każdy fotograf – podstawy fotografii. Ścieżka edukacyjna Szerokiego Kadru
Budowa i obsługa podstawowego sprzętu fotograficznego. Ścieżka edukacyjna Szerokiego Kadru
Fotografia krajobrazowa. Ścieżka edukacyjna Szerokiego Kadru
Fotografia makro. Ścieżka edukacyjna Szerokiego Kadru
Komentarze
Fotografia to moja pasja, która staram się pielęgnować i jak tylko mam możliwość to doszkalam się na różne sposoby. Koleżanka poleciła mi jakiś czas temu studia podyplomowe na WSKZ na kierunku fotografia (podróżnicza, reportażowa i dokumentalna). Jestem w trakcie i musze przyznać, że bardzo mile studia mnie zaskoczyły.
