Fotografia makro. Ścieżka edukacyjna Szerokiego Kadru

1. Przyroda…

Mówimy „makrofotografia” – myślimy „przyroda”. Co prawda sam termin nie ma z przyrodą nic wspólnego, ale najpopularniejszym tematem fotografowanym w ten sposób jest właśnie natura. Z technicznego punktu widzenia o tym, czy coś jest zdjęciem makro, czy nie, decyduje skala reprodukcji. Za fotografię makro uznaje się kadr, na którym sfotografowany obiekt został zarejestrowany w skali 1:1 lub większej. To znaczy, że musi on być naturalnej wielkości (lub większy) nie na odbitce czy ekranie, tylko na materiale światłoczułym. W prehistorycznych czasach fotografii na kliszy łatwo było to sprawdzić, porównując kadr widoczny na wywołanym filmie (negatywie lub diapozytywie) z obiektem, który fotografowano. Dziś, choć w przypadku zaawansowanych aparatów znamy dokładne wymiary matryc światłoczułych, brak materialnego oryginału każdego zdjęcia uniemożliwia eksperyment z porównaniem. Musimy zaufać danym technicznym obiektywów podawanym przez producentów optyki.

Nie oszukujmy się jednak – powszechnie używa się określenia „makro” w stosunku do zdjęć robionych z małej odległości, dużych zbliżeń niewielkich obiektów. Aby osiągnąć dużą skalę odwzorowania (czyli stosunek wielkości fotografowanego obiektu do jego obrazu rzucanego przez obiektyw na materiał światłoczuły), stosuje się specjalne obiektywy makro, które mają bardzo małą najkrótszą odległość ogniskowania (czyli ustawiania ostrości). Zapewniają też dużą precyzję ostrzenia, która jest niezbędna ze względu na to, że przy tak małych odległościach najmniejszy błąd skutkuje nieostrym zdjęciem. Jeśli nie dysponujemy obiektywem makro, wystarczy zwykły standard 50 mm (lub jego odpowiednik w formacie APS-C) i zestaw pierścieni montowanych między obiektywem i aparatem. Zwiększają one dystans między układem optycznym a matrycą, zwiększając jednocześnie maksymalną skalę odwzorowania. Nie tracimy automatyki ostrości, są nawet modele z płynną zmianą dystansu (coś jakby zoom). Pierścienie makro nie mają żadnych elementów optycznych, więc nie wpływają na jakość optyczną obiektywu, z którym je zastosujemy. Magda Wasiczek, czyli nasza specjalistka od makrofotografii przyrodniczej, przekonuje jednak, że nawet tak niedrogie akcesorium jak pierścienie pośrednie nie jest niezbędne. Można sobie poradzić, np. używając starych manualnych obiektywów lub rozmaitych przystawek, nasadek i przejściówek. Po szczegóły odsyłamy do tego wideoporadnika.

Nie należy zapominać, że fotografii makro dotyczą te same reguły co fotografii ogólnie. Podstawowa jest taka, że najważniejsze jest światło. Nawet najmniej interesująca sytuacja sfotografowana w pięknym oświetleniu nabierze blasku i zainteresuje widza. Sposobów na dobre światło jest oczywiście mnóstwo – od skomplikowanych układów z kilkoma fleszami, przez bezcieniowe oświetlenie z ringflasha (lampy pierścieniowej), aż po polowanie na efektowne światło naturalne uchwycone o właściwej porze dnia. Nawet w tej ostatniej opcji fotograf nie pozostaje jednak bez wpływu na jakość światła, ponieważ ma do dyspozycji różnorakie akcesoria do jego modyfikacji (blendy, zastawki, lusterka itp.).

Jeśli zdecydujemy się na makrofotografię przyrodniczą, przydadzą się umiejętności i wiedza związane nie tylko z fotografią, ale też – naturalnie – z naturą. Musimy wiedzieć, kiedy i co kwitnie, kiedy i gdzie spotkamy interesujące owady czy inne fotogeniczne stworzonka. Nieoceniona Magda Wasiczek przygotowała cztery poradniki poświęcone temu, co i jak fotografować w różnych porach roku (nawet zimą!).

Polecamy też obejrzenie filmów poświęconych dwójce naszych Fotografów miesiąca – Magdzie Wasiczek i Leszkowi Szurkowskiemu. Oboje są mistrzami makrofotografii, ale każde zajmuje się nią na swój osobisty, niepowtarzalny sposób.

2. …ale nie tylko przyroda

Makrofotografia to jednak nie tylko przyroda. Jeśli przyjmiemy szeroką definicję fotografii makro jako „zdjęć z bliska”, zakres tematów i zastosowań również się zwiększy. Od fotografii technicznej po zdjęcia małych przedmiotów. Dlatego przydadzą się porady dotyczące organizacji domowego studia lub przynajmniej stanowiska, na którym będziemy mieli pełną kontrolę nad oświetleniem. Kontrola i świadomość tego, jak najlepiej wykorzystać światło, pomogą uniknąć problemów, o których wspominamy w artykule poświęconym fotografowaniu przedmiotów na aukcje internetowe. Fotografując coś błyszczącego, warto uniknąć uwiecznienia swojego wizerunku w odbiciu. Nie zaszkodzi też pamiętać o wyłączeniu wbudowanej lampy błyskowej, która rzuciłaby na fotografowany obiekt cień obiektywu, skutecznie psując zdjęcia.

Zanim weźmiemy się za rogi z makrofotografią, dobrze jest powtórzyć wiadomości z zagadnień ogólnofotograficznych, takich jak głębia ostrości czy ostrość w ogóle. Polecamy też artykuł poświęcony wyszukiwaniu rytmów, wzorów i faktur – duże zbliżenia sprzyjają zauważaniu regularności niewidocznych gołym okiem. O robieniu zdjęć z bliska jako sposobie na przełamanie fotograficznej rutyny wspomina Leszek Szurkowski w artykule „Coś z niczego, czyli dobre zdjęcie można zrobić wszędzie”. Wracając na chwilę do sprzętu – nie obrażajmy się na ten niezawodowy, bo np. kompakty (choć ze względu na malutkie matryce tak naprawdę nie dają dużej skali odwzorowania) pozwalają bardzo zbliżyć się do fotografowanego obiektu, nawet na 1 cm od przedniej soczewki obiektywu.

Poniżej nasze propozycje artykułów z informacjami przydatnymi dla osób, które chcą się zająć makrofotografią.