Wstęp
„Człowiek musi sobie od czasu do czasu polatać”. Ten nieśmiertelny cytat z kultowego filmu „Wniebowzięci” w ostatnich latach zyskuje na dosłowności. Co roku parę milionów Polaków udaje się na wakacje samolotem. Tysiące latają na lotniach i paralotniach albo skaczą na spadochronach. Jeśli dodamy do tego wszystkie turystyczne loty oferowane przez lokalne aerokluby, okazuje się, że fotografowanie z powietrza nie jest aż tak bardzo niemożliwe i niedostępne. Cóż więc robić, by w tych ciekawych okolicznościach przyrody otrzymać jak najlepsze zdjęcia?
„Latać” – jak to łatwo powiedzieć
Omówienie kwestii sprzętowych w artykule o zdjęciach z powietrza musimy podzielić na dwie części – lotniczą i fotograficzną. Ponieważ „Szeroki Kadr” jako taki nie jest portalem poświęconym lataniu, pierwszą część sobie daruję, odsyłając na strony specjalistyczne. Myślę zresztą, że wśród naszych czytelników są osoby, które mają kontakt z lataniem. Sieć aeroklubów jest gęsta. Wielu z nas uczy się latać (i lata) samolotem lub szybowcem. Większość aeroklubów w weekendy urządza coś w rodzaju dni otwartych – za niewielką opłatą można wziąć udział w locie nad swoją okolicą. Równie popularne są skoki na spadochronach – co roku w Polsce odbywają się ich tysiące. Nie można też zapominać o balonach napędzanych ogrzanym powietrzem.
W ostatnich zaś latach pojawiła się całkiem nowa grupa osób, które latają nad Polską. Popularność zyskują paralotnie i ultralekkie samoloty – jest ich w naszym kraju pewnie ponad tysiąc. Tak jak w przypadku audiofilów wydających każdy grosz na sprzęt, uprawianie takiego hobby to raczej nie kwestia dużych zarobków, ale rezygnacji z utartego sposobu ich wydawania.
Żeby zrobić ciekawe zdjęcie z powietrza, naprawdę nie trzeba za grube miliony wynajmować samolotu lub śmigłowca. Nawet lecąc czarterem do Hurgady, możemy zobaczyć przez okno coś wartego zarejestrowania. Jedne z najpiękniejszych zdjęć lotniczych, jakie widziałem, przedstawiają wschód słońca nad Pacyfikiem. Zrobił je mój kolega lecący do Australii.
Wystarczy być
Niezależnie od tego, czy siedzimy w wygodnym fotelu przy oknie, czy kiwamy się pod materiałowym skrzydłem paralotni – aby zrobić zdjęcie, musimy być do tego przygotowani. Sprzętowo i mentalnie. Jeśli chodzi o sprzęt, warunek jest w zasadzie jeden – trzeba umieć bardzo szybko go obsługiwać, ponieważ sceny, które widzimy, są niepowtarzalne. Nie ma więc czasu na szukanie w menu odpowiednich ustawień. Albo potrafimy w ułamku sekundy wybrać odpowiedni parametr, albo zdjęcie jest już dwa kilometry za nami.
Jakie problemy techniczne można napotkać, fotografując z powietrza? Po pierwsze – ustawianie ostrości. Teoretycznie rzecz biorąc, jesteśmy już nieskończenie wysoko. Oczywiście mowa tu o nieskończoności jako ustawieniu obiektywu. Kamery fotogrametryczne (czyli wykorzystywane w fotogrametrii – nauce, która zajmuje się odtwarzaniem kształtów, rozmiarów i położenia obiektów w terenie na podstawie zdjęć) zamontowane na latających dość wysoko samolotach faktycznie ustawione są na nieskończoność. Jednak fotografując tuż nad powierzchnią ziemi (podczas startu lub lądowania dużego samolotu albo w czasie lotu lotnią), lepiej skorzystać z układu AF. Fotografując zza szyby samolotu, trzeba uważać na odbicia w jej powierzchni. Poza tym niektóre aparaty potrafią nastawić ostrość właśnie na płaszczyznę szyby – aby tego uniknąć, najlepiej wyposażyć aparat w osłonę przeciwsłoneczną, którą dociskamy do szyby. Należy też pilnować ustawionej ostrości – powinna być gdzieś blisko symbolu nieskończoności na obiektywie.
Pomiar światła raczej nie powinien nastręczać kłopotów. W tym wypadku lepiej nie bawić się światłomierzem punktowym – porządny tryb matrycowy spotykany w dzisiejszych aparatach w większości sytuacji da doskonałe zdjęcia. Gorzej z balansem bieli, ponieważ w trudnych sytuacjach oświetleniowych może on „wariować” (zwłaszcza w trybie pełnej automatyki). Warto więc wybrać jedno z ustawień predefiniowanych, a ewentualne zmiany wprowadzać już podczas obróbki zdjęć w komputerze, kiedy mamy więcej czasu i łatwiej podjąć właściwą decyzję. Dlatego też jeśli nasz aparat daje taką możliwość, warto fotografować w trybie RAW.
Kluczowe znaczenie przy fotografowaniu z powietrza ma również czas ekspozycji. Lecąc samolotem rejsowym na wysokości 9 km, nie musimy, co prawda, obawiać się poruszonych zdjęć, ale już paralotniarz kilkadziesiąt metrów nad ziemią powinien pilnować, by nie fotografować z czasem dłuższym niż 1/500 lub 1/250 sekundy. W praktyce wymaga to często podniesienia czułości – nawet w dość jasne dni nietrudno osiągnąć poziom ISO 1600.
Co pokazać?
Kwestie sprzętowe i techniczne nie są tu jednak najistotniejsze. Jeśli już uda nam się wzbić z aparatem w powietrze, musimy mniej więcej wiedzieć, co chcemy pokazać. Nie myślę o gotowym planie każdego zdjęcia, ale raczej o kompozycyjnym układzie, który najbardziej nam odpowiada. Wiele razy pisałem już, że najlepszą metodą nauki fotografii jest oglądanie zdjęć innych autorów. Jeśli dotrzemy do fotografii lotniczej zrobionej przez prawdziwych mistrzów, możemy zobaczyć, w jaki sposób zmienia się widok Ziemi w zależności od kąta, pod jakim skierowany jest aparat. Fotografując pionowo w dół – możemy otrzymać ciekawe abstrakcje. Kierując aparat prawie poziomo – otrzymamy niemal klasyczne, szerokie panoramy.
Mówiąc o fotografiach mistrzów, nie mam na myśli prostego klonowania ich pomysłów. Warto skorzystać z ich doświadczenia, by w powietrzu nie zastanawiać się nad tym, jak chcemy pokazać oglądany krajobraz. Możemy szukać abstrakcyjnych plam, prawie nierozpoznawalnych bez podpisu. Mogą nas zainteresować geometryczne formy obecne zwłaszcza na obszarze cywilizacji. Czasem trafią się ludzie odpoczywający nad wodą lub pracujący w polu. Ba, lecąc nisko, możemy wręcz pomyśleć o kadrach stricte reportażowych. Warto mieć w głowie listę poszukiwanych tematów. Dzięki temu podczas lotu możemy się na nich skoncentrować, zamiast gorączkowo rozglądać się wkoło w poszukiwaniu „czegoś ciekawego”.
Poza kłopotami związanymi ze znalezieniem się w powietrzu zdjęcia lotnicze jako gatunek nie różnią się od innych dziedzin fotografii. Tu także należy pamiętać, że podstawą jest światło – zdjęcia robione kiedy słońce jest nisko nad horyzontem, będą wyróżniały się plastyką. Kiedy nie ma światła, nawet najciekawsza okolica widziana z góry jest płaska i pozbawiona kolorów. I w tym przypadku kadr musi mieć w sobie wewnętrzny porządek (określany mianem kompozycji), zaś zdjęcia ludzi powinny jakoś tłumaczyć ich obecność w kadrze. Niezależnie od egzotycznego punku widzenia kryteria oceny fotografii się nie zmieniają.
Jeśli jednak wszystkie te elementy uda się połączyć w całość, możemy otrzymać zdjęcia, które na długo zapadną w pamięć widzów.
Zobacz podobne poradniki
Stabilizacja obrazu – na poziomie obiektywu czy korpusu?
Robimy ostre zdjęcia aparatem kompaktowym
Romantycznie i przy świecach
Jak zrobiłem to zdjęcie – Adam Nurkiewicz, czyli sport okiem zawodowca
Komentarze
Myślę, że na krótszych czasach tym bardziej się da zrobić ostre zdjęcia. Tak zresztą jest napisane. Jednak krótsze czasy mogą spowodować niedoświeltenie zdjęcia. Wydłużanie czasu spowoduje natomiast rozmycie obrazu spowodowane dosyć szybkim przemieszczaniem aparatu. To trochę tak jakbyśmy próbowali robić zdjęcia z samochodu, im szybciej będzie jechał tym krótsza ekspozycja musi być by zdjęcie było ostre, a to oznacza mniej światła czyli albo musimy bardziej otworzyć przesłonę (co za tym idzie zmniejszyć głębię ostrości) albo zwiększyć czułość matrycy (wprowadzając więcej szumów).
