Fotografia dzieci

Sprzęt, czyli baza

Zaczynając fotografować dzieci, wiele osób sięga po „ciężką amunicję” – mimo braku doświadczenia kupują cyfrowe lustrzanki, bo przecież to one zrobią najlepsze zdjęcia. Powyższą obserwację potwierdzą pewnie wszyscy sprzedawcy ze sklepów fotograficznych. Nie ma w tym nic złego, jeśli tylko mamy czas dokładnie poznać możliwości nowego aparatu. Zazwyczaj jednak młodzi rodzice cierpią na niedobór wolnego czasu, a nawet na jego całkowity brak. Nie umieją więc w pełni wykorzystać aparatu. Ba, objuczeni butelkami, ubrankami i wózkiem – nie zabierają go nawet ze sobą. Zamiast więc teoretyzować na temat hipotetycznych możliwości lustrzanek, zastanówmy się, jakie funkcje musi mieć aparat, żeby nadawał się do fotografowania dzieci.

Przede wszystkim musi być szybki i wygodny. Przez szybkość rozumiem tu przede wszystkim możliwość zapisu zdjęcia tuż po naciśnięciu spustu migawki. Każdy, kto pamięta pierwsze cyfrowe kompakty, wie, o czym mówię – zanim nastawiły ostrość, mijało sporo czasu. Potem trzeba było czekać, aż zapiszą plik i będzie można zrobić kolejne zdjęcie. Dziecko, które chcieliśmy sfotografować, dawno już zdążyło obrócić się na pięcie i pobiec w inne miejsce. Dzisiejsze aparaty są pod tym względem znacznie lepsze.

Ideałem jest konstrukcja, która umożliwia fotografowanie w trybie AF-C, czyli ciągłego ustawiania ostrości – fotografowany obiekt jest wtedy śledzony bez przerwy, a zdjęcie zapisywane natychmiast po naciśnięciu spustu. W niektórych aparatach ten tryb jest nazywany monitorującym. Posiadacze lustrzanek z pewnością docenią możliwość ręcznej ingerencji w proces ustawiania ostrości. Obiektywy Nikkor wyposażone w ultradźwiękowy silnik SWM pozwalają na taką zmianę bez potrzeby przełączania jakichkolwiek elementów kontrolnych.

Warto również pomyśleć o tym, by aparat umożliwiał zapisywanie zdjęć w serii. W przypadku fotografowania dzieci sprawdza się to znakomicie. Poruszają się one bowiem w obrębie kadru wyjątkowo szybko.

Cóż to zaś znaczy, że aparat ma być wygodny? Po pierwsze, musi nadawać się do ciągłego noszenia go ze sobą. Dobre fotografie dzieci nie powstają od ręki – warto obserwować je stale. Mały kompakt, który mieści się w kieszeni, jest pod tym względem lepszy niż ciężka lustrzanka. Po drugie, idealny „dziecięcy” aparat powinien umożliwiać szybką zmianę wszystkich parametrów bez odrywania oka od wizjera.

Włączanie lampy błyskowej, zmiana trybu jej pracy, zmiana czasu otwarcia migawki, przysłony, balansu bieli – wszystko to powinniśmy umieć ustawić, patrząc cały czas na dziecko przez wizjer. Sytuacja w plenerze może się bowiem zmieniać bardzo szybko. Posiadacze lustrzanek powinni sprawdzić, które parametry są dostępne wyłącznie z poziomu menu, a które można zmieniać za pomocą przycisków na obudowie. Zmiana tych pierwszych odpada podczas pleneru z dziećmi. Mały Coolpix S60 z dotykowym ekranem, pozwalający na pracę w trybie „dotknij i pstrykaj”, sprawdzi się lepiej niż skomplikowane konstrukcje.

Jak widać, aparat, którym fotografujemy dzieci, nie musi mieć szczególnie wyśrubowanych parametrów. Ten gatunek fotografii wymaga bowiem przede wszystkim cierpliwości. Oczywiście nie zaszkodzi, by nasz aparat pozwalał na fotograficzny rozwój, ponieważ po opanowaniu funkcji podstawowych z czasem sięgniemy po coś bardziej skomplikowanego. Pod tym względem niezastąpione są lustrzanki (mimo ich stosunkowo dużych gabarytów), które mogą być podstawą skomplikowanych systemów, które rozwijają się wraz z naszymi umiejętnościami i wraz z dziećmi.

Jakie zasady obowiązują podczas fotografowania dzieci? Jak podejść do kompozycji i planowania kadrów? Moim zdaniem jest tylko jedna wskazówka, o której należy pamiętać: zdjęcia nie mogą być sztuczne. Nie ma nic prostszego, niż kazać dziecku zatrzymać się i uśmiechnąć. Polscy rodzice są w tej kwestii bezwzględni. Dziecko na zdjęciu musi być uśmiechnięte. Potem zaś oglądamy tysiące zdjęć skrzywionych w nienaturalnym grymasie dzieciaków. Ba, pomny doświadczeń z dzieciństwa, każdy dorosły spina się, widząc aparat. Czyż nie? Aby były ciekawe, fotografie dzieci powinny być naturalne. Tylko tyle i aż tyle.

Fot. Katarzyna Iwańska

Gdybyśmy już koniecznie chcieli zrobić zdjęcie pozowane, wybierzmy tło, które dopełni wizualnie kadr, ale nie odciągnie uwagi widza od modela, i dajmy dziecku pełną swobodę. Jeśli trafimy na odpowiedni nastrój, dobra zabawa murowana.

Jeśli niewielką głębię ostrości i miękkie światło, w 90% wypadków otrzymamy przyzwoity portret. Przez kilka lat będzie on mówił o tym dniu więcej niż 100 zdjęć przepełnionych detalami. Oczywiście warto też zrobić zdjęcia pokazujące resztę okoliczności – może więc należałoby pomyśleć o ułożeniu reportażu.

Przywoływana przeze mnie na każdym kroku naturalność, która jest istotą fotografii dzieci, zależy nie tyko od zachowania samego modela, ale i od zachowania i strategii przyjętych przez fotografa. Sztuczne światło należy stosować z umiarem, a raczej z daleko posuniętą wstrzemięźliwością. Dzisiejsze lampy błyskowe (nawet w bardziej zaawansowanych kompaktach) pozwalają na precyzyjną kontrolę ekspozycji – starajmy się więc, by światła błyskowego było jak najmniej. Wysoka czułość matrycy, szerokie otwarcie przysłony i jak najdłuższy czas migawki mogą pozwolić na rejestrację zdjęć lepiej oddających nastrój sceny (choć długi czas naświetlania może powodować rozmycie obrazu). Jeśli już musimy użyć lampy – odbijmy jej światło od ściany lub sufitu. Starajmy się wykorzystać wszystkie powierzchnie odbijające światło: ściany, lustra, zasłony, pościel.

Fot. Katarzyna Iwańska

Na zdjęciach dzieci bardzo łatwo wyczuć fałsz, wynikający ze stosowania się malucha do wskazówek dorosłych. Czy ta dziewczynka naprawdę przyjmuje taką pozę, kiedy się zamyśli?

Jak to zrobić? W części poświęconej sprzętowi napisałem o cierpliwości. Jeśli mamy aparat, który potrafimy obsługiwać w każdych warunkach, i nosimy go zawsze ze sobą, sukces jest gwarantowany. Nie ma chyba lepszej drogi do niezłych zdjęć dzieci niż ich ciągłe obserwowanie. Wcześniej czy później trafimy na ciekawą sytuację. Ciągłe spacery z aparatem mają jeszcze jedną zaletę – dzieci przyzwyczajają się do obiektywu i przestają zwracać uwagę na fotografa. A co, jeśli musimy sfotografować dziecko, które widzimy po raz pierwszy? Warto poświęcić kilka chwil, by je poznać. I nawet wtedy starajmy się nie pokazywać mu, jak ma się zachowywać. Warto uwiecznić jego naturalne gesty i ruchy.

Jeśli już musimy zrobić tzw. zdjęcie pozowane, warto wcześniej pomyśleć o kompozycji. Klasycznym przykładem zdjęć pozowanych są portrety „z okazji” i fotografie typu „pamiątka z wakacji”. Wszyscy chyba rozumiemy, o jakich kadrach mowa. Ważne chwile w życiu dzieci można pokazać na co najmniej dwa sposoby. Pierwszy polega na tym, by na zdjęciu było dokładnie wszystko: cała rodzina, która przyjechała, zastawiony stół, odświętnie ubrany dzieciak, tort na stole itp. itd. Drugi sposób to zrobienie kilku prostych zdjęć na wyraźnie określony temat.

Fot. Radosław Zajdel

Dzieciństwo to nie tylko chwile beztroskiej zabawy. Młodzi ludzie miewają momenty smutku, zamyślenia. Warto dokumentować nie tylko uśmiechy.

Fot. Katarzyna Iwańska

Pamiętajmy, że w pewnych sytuacjach równie ważne, co sam model, jest jego otoczenie i kontekst danej sytuacji. Nie unikajmy szerszych kadrów.

Pamiętajmy też, by pokazywać dzieci z poziomu ich wzroku. Fotografowanie z góry prowadzi do dziwnych rezultatów. Po pierwsze, nie jesteśmy w stanie zbliżyć się do modeli, i na zdjęciach zawsze będzie wyczuwalny dystans. Po drugie, fotografowanie z góry wprowadza do zdjęć zaburzenia perspektywy. Nogi i tułów stają się nieproporcjonalnie małe w stosunku do głowy. Warto czasem usiąść między dziećmi na podłodze (lub kucnąć w trawie) i spojrzeć na świat z wysokości ich oczu. A potem zrobić im zdjęcie z tej perspektywy.