Efektowne zdjęcia z bliska i z daleka
Edycja 1 - Lekcja 1
Kilka słów o sprzęcie
Obiektyw to część aparatu fotograficznego, która przepuszcza światło formujące obraz na materiale światłoczułym – kiedyś była nim klisza, dziś jest to matryca cyfrówki. Obiektyw może być wymienny lub wbudowany w aparat na stałe.
W tym pierwszym wypadku mówimy o aparacie i obiektywach systemowych. Do niedawna określenie to było zarezerwowane niemal wyłącznie dla lustrzanek jednoobiektywowych, ale od paru lat są już na rynku systemy tzw. bezlusterkowców (np. Nikon 1), czyli zaawansowanych aparatów z wymienną optyką, ale bez charakterystycznego dla lustrzanek wizjera lustrzanego.
Obiektyw składa się z układu soczewek (elementów optycznych), obudowy i – coraz częściej – silnika automatyki ostrości. Soczewki poruszają się wewnątrz obudowy obiektywu lub razem z nią – stąd wydłużanie i skracanie obiektywu w trakcie pracy.
Dzieje się tak podczas ustawiania ostrości oraz – w obiektywach zmiennoogniskowych (czyli zoomach) – podczas zmiany ogniskowej. W systemowych aparatach ogniskową zmienia się za pomocą pierścienia na obudowie obiektywu, w aparatach kompaktowych z wbudowanymi obiektywami stosowane są przełączniki umieszczone zazwyczaj współosiowo ze spustem migawki lub na tylnej ściance aparatu (pod kciukiem).
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat optyki fotograficznej, zajrzyj do artykułów z cyklu:
Jak to działa? – w części 2 i części 3
Obiektywy różnią się między sobą ogniskową, która jest wyrażana w milimetrach. Informacja o ogniskowej zazwyczaj jest podana na obudowie obiektywu. W uproszczeniu można powiedzieć, że oznacza ona jego długość. Z praktycznego punktu widzenia ogniskowa interesuje fotografa ze względu na związek z kątem widzenia, czyli tym, jaki wycinek rzeczywistości widocznej gołym okiem zostanie zarejestrowany na zdjęciu.
Im dłuższa ogniskowa (czyli im wyższa jej wartość w milimetrach), tym mniejszy kąt widzenia i tym większe pozorne „przybliżenie” fotografowanej sceny. Im krótsza ogniskowa, tym szerszy kąt widzenia i tym większa zdolność pokazania na zdjęciu całej fotografowanej sceny – w niektórych wypadkach aparat rejestruje więcej, niż człowiek może ogarnąć jednym spojrzeniem.
Dodatkowe informacje o kącie widzenia obiektywu znajdziesz w artykule zatytułowanym Kąt widzenia obiektywu i perspektywa – wszystko, co warto wiedzieć i w materiale Zakres ogniskowych obiektywu.
Praktyczne wskazówki znajdziesz w artykule Jak skutecznie wykorzystać ogniskową.
Ponieważ przez długie dziesięciolecia najpopularniejszym formatem fotografii analogowej był tzw. mały obrazek (film 35 mm), przyjęło się używać ogniskowych obiektywów małoobrazkowych jako odpowiedników konkretnych kątów widzenia (stąd tzw. ekwiwalenty ogniskowych). W niniejszej lekcji posługujemy się właśnie ekwiwalentem w małym obrazku.
W zależności od rodzaju i budowy obiektywy mają różną minimalną odległość ostrzenia.
Zasada jest taka, że im szerszy obiektyw (czyli im krótsza ogniskowa), tym mniejsza minimalna odległość ostrzenia (zwana również odległością ogniskowania).
Punkt widzenia i kompozycja
Równie ważny co kąt widzenia jest punkt widzenia, czyli nasza pozycja względem fotografowanej sceny.
Wygląd zdjęcia zmienia się w zależności od tego, czy wykonamy je z perspektywy naturalnej (czyli z poziomu ludzkiego oka), czy z perspektywy żabiej (np. kucając lub leżąc na ziemi), czy z perspektywy ptasiej (np. po wejściu na drabinę, schody lub inne wzniesienie). Duże znaczenie ma też odległość od fotografowanego obiektu.
A kiedy wiemy już, gdzie i jak się ustawić z aparatem, warto zastanowić się nad skadrowaniem zdjęcia, czyli kompozycją. Opowie o niej Krystian Bielatowicz w poniższym filmie.
Podkreślamy pierwszy plan
Jak zatem wykorzystać te podstawowe wiadomości dotyczące perspektywy, kompozycji i kąta widzenia? Na początek postawmy na duże zbliżenie do fotografowanej sceny, które w efektowny sposób podkreśli pierwszy plan – obiekt będący najbliżej aparatu wręcz wyskakuje z kadru, niemal jakbyśmy patrzyli na obraz 3D.
Aby uzyskać taki efekt, wystarczy spełnić dwa warunki: użyć szerokokątnego, czyli krótkiego obiektywu i bardzo blisko podejść do fotografowanego obiektu. Pierwszy warunek załatwi nam 28 mm (choć oczywiście może być jeszcze szerzej). Jednak nawet jeśli dysponujemy tylko aparatem kompaktowym, którego obiektyw zaczyna się od 35 mm, również sobie poradzimy, choć efekt nie będzie tak mocny. Wystarczy się odpowiednio zbliżyć do fotografowanego obiektu.
Obiektyw szerokokątny nie tylko potrafi zmieścić na zdjęciu bardzo wiele – znacznie więcej, niż człowiek umie zobaczyć bez kręcenia głową. Zniekształca też nieco obraz świata. Przedmioty znajdujące się blisko przedniej soczewki obiektywu wydają się większe niż są w rzeczywistości, a dalekie tło sprawia wrażenie, jakby było na końcu świata. Wystarczy zbliżyć się jak najbardziej do obiektu, a pierwszy plan całkowicie zdominuje kompozycję i będzie sprawiał wrażenie, jakby chciał wyskoczyć ze zdjęcia. Skupiamy w ten sposób uwagę widza na tym, na czym nam najbardziej zależy, zwiększając jednocześnie wrażenie głębi, a tym samym również trójwymiarowości.
Interesuje Cię ten temat? Przeczytaj artykuł Jak zrobić takie zdjęcie? – Przerysowany pierwszy plan.
Spłaszczamy perspektywę
Zupełnie innym sposobem na efektowne zdjęcie jest wykorzystanie teleobiektywu. Przy właściwie dobranej ogniskowej i odpowiednim punkcie widzenia można uzyskać efekt spłaszczenia perspektywy. Na takich zdjęciach budynki lub górskie szczyty wyglądają, jakby wyrastały z tego samego miejsca, spiętrzone jeden na drugim. Wymaganie sprzętowe jest jedno – długi obiektyw, czyli taki o wąskim kącie widzenia. Na początek najlepiej wypróbować najdłuższą dostępną ogniskową, którą daje nasz aparat kompaktowy lub lustrzanka. Oczywiście najłatwiej będzie użytkownikom lustrzanek wyposażonych w długi telezoom lub fotografującym kompaktami typu superzoom.
Jeśli fotografujemy w słabym oświetleniu, nie zaszkodzi skorzystać ze statywu, by uniknąć poruszenia zdjęcia, ale w wielu wypadkach wystarczy system stabilizacji obrazu wbudowany w aparat lub obiektyw.
Poza ogniskową, czyli kątem widzenia, duże znaczenie ma też punkt widzenia, czyli miejsce, z którego wykonamy zdjęcie. Najlepiej skorzystać z jakiegoś wzniesienia, a w mieście fotografować np. z okna wysokiego budynku. Jeśli uda się znaleźć miejsce nisko położone, ale dające dobry widok na to, co chcemy sfotografować (np. gdy ustawimy się na przeciwległym brzegu rzeki), będzie super. Pamiętajmy tylko o tym, by zwrócić uwagę na elementy, które mogą ten widok popsuć – np. na latarnie lub druty wysokiego napięcia.
Chcesz wiedzieć więcej? Tu znajdziesz dodatkowe informacje Jak zrobić takie zdjęcie? – Spiętrzone wieżowce.
Praca domowa
Wykonaj dwa zdjęcia – jedno z wykorzystaniem efektu spiętrzonych wieżowców, a drugie z przerysowaniem pierwszego planu. Porównaj rezultaty ze zdjęciami zamieszczonymi w lekcji.
Przyjmowanie zdjęć zakończono 20.12.2012 r.
Słowniczek terminów użytych w artykule
Aparat kompaktowy – niewielki, prosty w obsłudze aparat fotograficzny z wbudowanym obiektywem, najczęściej zoomem.
Efekt spłaszczenia perspektywy – zjawisko zauważalne podczas fotografowania obiektywami o długich ogniskowych. Oznacza pozorne zbliżenie oddalonych od siebie planów, co objawia się tym, że np. miejskie drapacze chmur wyglądają na zdjęciu, jakby wyrastały jeden z drugiego, podczas gdy w rzeczywistości znajdują się w dużej odległości od siebie.
Ekwiwalent ogniskowej – zwykło się używać ogniskowych obiektywów pełnoklatkowych jako odpowiedników konkretnych kątów widzenia. Dlatego często, podając zakres ogniskowych obiektywu np. aparatu kompaktowego, używa się nie ogniskowych rzeczywistych, lecz właśnie ekwiwalentów ogniskowej. Ułatwia to m.in. porównywanie właściwości obiektywów z różnych systemów (np. wbudowanych w kieszonkowe kompakty z tymi, które stosuje się z lustrzankami).
Kadrowanie zdjęcia (komponowanie) – wybieranie fragmentu fotografowanej sceny, który ma się znaleźć na zdjęciu.
Kąt widzenia – wielkość mówiąca, jak duży fragment fotografowanej sceny obiektyw o danej ogniskowej rzuca na materiał światłoczuły. Kąt widzenia podaje się w stopniach. Im dłuższa ogniskowa, tym jest mniejszy, a im krótsza ogniskowa – tym szerszy.
Kompozycja – zależny od kadrowania i punktu widzenia układ elementów składowych obrazu wpływający na wygląd fotografii i jej odbiór przez widza.
Lustrzanka – aparat fotograficzny z wymiennymi obiektywami i wizjerem optycznym opartym na systemie luster, rzucającym obraz na matówkę.
Obiektyw – część aparatu fotograficznego, która przepuszcza światło formujące obraz na materiale światłoczułym. Obiektyw może być wymienny lub wbudowany w aparat na stałe. Składa się przede wszystkim z układu soczewek (elementów optycznych), obudowy oraz silnika automatyki ostrości.
Obiektyw szerokokątny – obiektyw o ekwiwalencie ogniskowej mniejszym niż 40 mm, pokazujący na zdjęciu więcej, niż człowiek widzi jednym okiem, nie poruszając nim. Im krótsza ogniskowa, tym szerszy kąt widzenia i tym większa zdolność pokazania na zdjęciu całej fotografowanej sceny.
Obiektyw zmiennoogniskowy – patrz Zoom.
Ogniskowa – w dużym uproszczeniu jest to wyrażana w milimetrach długość obiektywu. Informacja o ogniskowej zazwyczaj jest podana na obudowie obiektywu. Ma bezpośredni związek z kątem widzenia. Im dłuższa ogniskowa (czyli im wyższa jej wartość w milimetrach), tym mniejszy kąt widzenia i tym większe pozorne „przybliżenie” fotografowanej sceny. Im krótsza ogniskowa, tym szerszy kąt widzenia i tym większa zdolność pokazania na zdjęciu całej fotografowanej sceny.
Perspektywa – patrz Punkt widzenia.
Pierwszy plan – fragment fotografowanej sceny znajdujący się w momencie wykonania zdjęcia najbliżej aparatu. Zazwyczaj na pierwszym planie umieszcza się najważniejszy obiekt obrazu.
Punkt widzenia (w niektórych wypadkach nazywany perspektywą) – miejsce, z którego wykonujemy zdjęcie, a właściwie położenie aparatu w stosunku do fotografowanej sceny. Wyróżniamy trzy podstawowe punkty widzenia: perspektywę naturalną, kiedy fotografujemy, celując aparatem przed siebie; perspektywę żabią, kiedy fotografujemy z dołu, zadzierając aparat do góry; perspektywę ptasią, kiedy fotografujemy z góry, kierując obiektyw do dołu. Różne punkty widzenia mają różny wpływ na wygląd fotografii.
Soczewki obiektywu – elementy optyczne, przez które przechodzi światło wpadające do obiektywu; dzięki nim powstaje obraz rzucany na materiał światłoczuły.
Stabilizacja obrazu (zwana inaczej redukcją drgań) – układ zapobiegający poruszeniu zdjęcia w wyniku drgania aparatu w trakcie naświetlania (np. ze względu na długi czas otwarcia migawki). Najczęściej oparty na ruchomej grupie soczewek obiektywu, która jest przesuwana w kierunku odwrotnym do kierunku poruszenia aparatem, dzięki czemu obraz jest stabilny. Inna wersja zamiast soczewek obiektywu stabilizuje matrycę światłoczułą aparatu. System redukcji drgań pozwala wykonać nieporuszone zdjęcia nawet przy stosunkowo długich czasach otwarcia migawki.
Superzoom – obiektyw typu zoom o bardzo dużym zakresie ogniskowych, o przynajmniej dziesięciokrotnym zbliżeniu (np. od 28 mm do 280 mm).
Teleobiektyw – technicznie określenie to oznacza obiektyw, który jest krótszy, niż wynika to z jego rzeczywistej ogniskowej. Potocznie przyjęło się nazywać tak wszystkie obiektywy o ekwiwalencie ogniskowej od 70 mm wzwyż.
Telezoom – obiektyw typu zoom o najkrótszej ogniskowej odpowiadającej ekwiwalentowi przynajmniej 70 mm.
Zoom – obiektyw zmiennoogniskowy, czyli taki, którego układ optyczny pozwala na płynną zmianę ogniskowej w zakresie podanym na obudowie.
