Sprawdzanie
Szeroki Kadr
Akcja (foto)edukacja: Edycja 2 - Lekcja nr 5 | Teoria | 14.02.2014

Filmowanie – pierwsze kroki

Edycja 2 - Lekcja 5

Dowiedz się, jak najlepiej wykorzystać aparat fotograficzny do kręcenia filmów.

Realizacja: Krystian Bielatowicz

Wstęp

Większość zmian przyniesionych przez fotografię cyfrową zdecydowanie ułatwiła fotografowanie i jego naukę. Jednak chyba nic nie narobiło tyle szumu co możliwość rejestracji sekwencji wideo. Użytkownicy aparatów kompaktowych przyzwyczaili się do niej dość szybko, a od kilku lat funkcja filmowania jest też dostępna nawet w lustrzankach cyfrowych, nie mówiąc już o systemowych bezlusterkowcach. Tym samym świat sekwencji wideo wysokiej jakości - dzięki dobrym, dużym matrycom i dobrej optyce – trafił pod strzechy. W dzisiejszej lekcji kilka słów na ten temat; oczywiście skrótowo, bo to prawdziwy temat rzeka.

Udostępnianie i korzystanie

Wybierając aparat cyfrowy pod kątem filmowania, należy zwrócić uwagę nie tylko na wielkość obrazu (HD, Full HD itp.) i klatkaż (liczbę klatek na sekundę), ale też na parametry związane z dodatkowym osprzętem.

Liczy się więc możliwość podłączenia zewnętrznego mikrofonu (choć oczywiście można też nagrywać dźwięk na osobne urządzenie i połączyć go z obrazem w postprodukcji) i manualna kontrola najważniejszych parametrów (czas otwarcia migawki, przysłona, balans bieli, kompresja pliku).

Kluczowa jest możliwość precyzyjnej regulacji ostrości, dlatego zdecydowanie lepiej sprawdzą się aparaty systemowe wyposażone w obiektywy, które pozwalają na ręczną regulację odległości ogniskowania.

Niewiele rzeczy denerwuje bardziej niż nagła decyzja systemu AF o zmianie ostrości w środku ujęcia… W najgorszym razie można skorzystać z autofokusa, ale zablokować ostrość tak, by aparat nie zmieniał jej sam w trakcie filmowania.

Obiektywy – dostęp do szerokiej gamy optyki to jedna z podstawowych zalet filmowania aparatami systemowymi, czy to lustrzankami, czy bezlusterkowcami.

Mamy do dyspozycji zarówno szkła szerokokątne, jak i teleobiektywy; zoomy i stałki. Każdy może być przydatny w odpowiedniej sytuacji. Obiektywy stałoogniskowe mają kilka zalet – wysoką jakość obrazu, większy otwór względny niż zoomy (są jaśniejsze, czyli przy w pełni otwartej przysłonie wpuszczają więcej światła, dzięki czemu umożliwiają filmowanie/fotografowanie w trudnych warunkach oświetleniowych, a niska liczba przysłony pozwala uzyskać małą głębię ostrości) i zmuszają do planowania kadru i trzymania się go przez całe ujęcie. Zwróćcie uwagę, że w filmach dość rzadko stosuje się zmianę ogniskowej w trakcie jednego ujęcia (czyli zoomowanie, np. na twarz głównego bohatera). Szeroki kąt pozwoli utrwalić plan ogólny, a teleobiektyw zbliżenia detali. Zupełnie jak w statycznej fotografii.

Do filmowania najbardziej przydadzą się dwa filtry optyczne.

Pierwszy to polaryzator, który pozwoli wyeliminować refleksy (m.in. żeby na filmie nie było widać odbicia operatora, np. w szybie) i w naturalny sposób zwiększy kontrast fotografowanej sceny (również dzięki zmniejszeniu odblasków – np. na powierzchni liści).

Drugi to filtr neutralny szary, zmniejszający ilość światła docierającego do matrycy, co pozwoli nawet w mocnym świetle skorzystać z dużych otworów przysłony niezbędnych do uzyskania małej głębi ostrości. A skoro już o świetle mowa – gdyby nam go zabrakło, niedrogim rozwiązaniem są specjalne lampy ledowe, które pozwolą doświetlić niewielką część sceny (np. człowieka). Umożliwiają one nawet regulację temperatury barwowej, dzięki czemu łatwiej uniknąć dominanty barwnej.

Rejestracja sekwencji wideo różni się od statycznej fotografii nie tylko ruchem, ale i tym, że zapisujemy także dźwięk.

Mikrofon wbudowany w aparat może się sprawdzić, jeśli nie zależy nam na zbyt wysokiej jakości dźwięku oraz jeśli filmujemy aparatem zamontowanym na statywie. W przeciwnym razie mikrofon zarejestruje najdelikatniejsze ruchy ręki trzymającej aparat, oddech fotografa i działanie systemu automatyki ostrości (oczywiście jeśli mimo wszystko będziemy z niego korzystać). Dlatego tak ważna jest możliwość użycia mikrofonu zewnętrznego – np. kierunkowego, który zbierze dźwięk wyłącznie z kierunku, w który będzie wycelowany (np. głos mówiącej osoby), lub mikroportów zapewniających bezprzewodową komunikację między aparatem a mikrofonem.

Kluczowym akcesorium filmowca jest statyw. Solidny, wygodny w rozkładaniu i przede wszystkim wyposażony w głowicę odpowiednią do filmowania.

Statyw musi pozwalać na płynny ruch w każdej osi, najlepiej z regulacją oporu głowicy (do szybszych ruchów o dużym zakresie przyda się niewielki opór, do precyzyjnych i powolnych ruchów o małym zakresie najlepszy będzie większy opór).

Dla osób poważnie zainteresowanych filmowaniem z ręki w ruchu konieczna może się okazać jedna z wielu wersji systemu typu steadicam. Jednak to na pewno nie na początek. Do zastosowań, które nie wymagają płynności rodem z Hollywood, wystarczy trik z wykorzystaniem napiętego paska aparatu zawieszonego na szyi. Wyciągamy aparat w dłoniach przed siebie tak, by pasek był napięty. Kiedy tylko możemy, ruch wykonujemy nie rękami, lecz całym tułowiem. Najtaniej, jak się da, ale zaskakująco skutecznie w wielu sytuacjach.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na tematy poruszone w tej części lekcji, polecamy wszystkie części cyklu wideoporadników poświęconych sprzętowym aspektom filmowania lustrzankami cyfrowymi:

„Część I - aparaty”,
„Część II - obiektywy”,
„Część III - akcesoria”,
„Część IV - stabilizacja obrazu”.

Filmowanie

Znaczna część zasad dotyczących fotografii ma zastosowanie w filmowaniu. Tutaj również musimy odpowiednio skomponować obraz, również musimy pamiętać o podstawowych zagadnieniach technicznych, takich jak: prawidłowa ekspozycja (czyli odpowiednia kombinacja otwarcia czasu migawki i otworu przysłony), ostrość, głębia ostrości, poruszenie, balans bieli itp., itd. Do tego dochodzą sprawy związane z narracją, czyli budowanie historii z początkiem, środkiem i zakończeniem. Przyjacielem filmowca są: zróżnicowanie ujęć, różne plany (blisko, daleko, góra, dół), które sprawią, że po montażu film będzie się z zaciekawieniem oglądało. Musimy nastawić się na analityczne podejście do sytuacji – np. relacjonując jakieś wydarzenie, nie nagrywamy całości (np. pół godziny), tylko najbardziej charakterystyczne fragmenty, najlepiej w różnych ujęciach, żeby można to było potem ładnie zmontować.

Do kompozycji czysto wizualnej statycznej - jak w zwykłej fotografii - dochodzi więc jeszcze kompozycja na szerszym poziomie, podobnie jak np. w fotoreportażu. By uniknąć nudy, szukajmy zróżnicowanych ujęć: szerokich planów (zarysowanie sytuacji), planów bliższych pokazujących poszczególne elementy sceny, no i oczywiście detali (czyli dużych zbliżeń).

01 02 03 04 05 06 Przygotowując filmową relację z jakiegoś wydarzenia, musimy pamiętać o odpowiednim zróżnicowaniu ujęć. Nakręćmy zarówno szerokie plany, jak i zbliżenia.

Kolejnym elementem różniącym filmowanie od statycznej fotografii jest ruch, a ruch to ciągłe zmiany. Zmieniają się warunki oświetleniowe, więc zmienia się ekspozycja; zmienia się ostrość – uciekającej ostrości można zapobiec, śledząc filmowany obiekt lub wybierając mniejszy otwór przysłony, który zwiększy głębię ostrości (pamiętajmy, że w filmie idealne ustawienie ostrości nie jest absolutnie niezbędne, bo nie mamy czasu dobrze się przyjrzeć każdej pojedynczej klatce).

Film - nie film

Na koniec wspomnę o specyficznym rodzaju filmu, który powstaje bez filmowania. Mowa o filmie poklatkowym, czyli takim, w którym każda klatka jest naświetlana osobno. W ten sposób powstają np. animacje lalkowe – pomiędzy poszczególnymi zdjęciami bohaterowie są minimalnie przestawiani w kolejne fazy ruchu, co po połączeniu wielu takich klatek i puszczeniu ich w szybkim tempie jedna po drugiej daje charakterystyczne efekty i wrażenie w miarę płynnego ruchu. W podobny sposób można np. śledzić bardzo powolne procesy, np. rejestrować wzrost kwiatka. Wtedy codziennie wykonujemy np. jedno zdjęcie. Liczba klatek składowych zależy od tego, jak płynnie rejestrowane zmiany mają być widoczne na gotowym filmie.

Przykład filmu poklatkowego, na którym w przyspieszonym tempie widać zmiany zachodzące na nocnym niebie. Każda klatka była naświetlanaok. 15 sekund. Film składa się ze 197 zdjęć wykonanych między godziną 21:01 a 22:47. Poszczególne klatki były naświetlane co 32 sekundy.

Aparat ustawiamy na statywie, żeby pomiędzy poszczególnymi klatkami nie zmieniało się kadrowanie. Migawkę wyzwalamy pilotem lub przynajmniej wykorzystując samowyzwalacz ustawiony na krótkie opóźnienie – w ten sposób unikniemy poruszenia aparatu i nie będziemy czekać zbyt długo na wykonanie zdjęcia. Do rejestracji procesów, które są powolne, ale jednak szybsze niż tempo wzrostu roślin, przyda się funkcja interwałometru, która automatycznie wykonuje kolejne zdjęcia w ustalonych przez użytkownika odstępach czasu. Do fotografowania szybszych wydarzeń można wykorzystać dostępny w niektórych aparatach tryb filmu poklatkowego (który od razu łączy zdjęcia w pliki wideo) lub zwyczajny tryb zdjęć seryjnych. Ponieważ będziemy łączyli zdjęcia w film, nie musimy wykorzystywać najwyższej rozdzielczości aparatu – dzięki temu unikniemy zbyt szybkiego zapełnienia karty pamięci, ułatwimy sobie późniejszą pracę (im większe pliki, tym bardziej są one wymagające dla komputera – a przecież będziemy mieli do czynienia z mnóstwem plików) i unikniemy ewentualnych ograniczeń pojemności bufora aparatu (przy ustawieniu rozdzielczości niższej niż maksymalna wiele modeli aparatów pozwala na fotografowanie seryjne bez ograniczeń liczbowych). Potem wystarczy połączyć zdjęcia w film w komputerze w odpowiednim programie i gotowe. Dostępne są darmowe narzędzia do tworzenia i edycji filmów (nie tylko poklatkowych), np. Windows Movie Maker (na systemy Microsoft Windows) czy iMovie (na systemy Apple Mac OSX). Można też skorzystać z wersji próbnej płatnego, lecz niedrogiego oprogramowania, np. Adobe Premiere Elements. Więcej szczegółów w filmie otwierającym tę lekcję.

Szybki klatkażŚredni klatkażWolny klatkażW zależności od tego, jakie tempo zmiany jednej klatki na drugą wybierzemy, sekwencja poklatkowa będzie dawała mniej lub bardziej skuteczną iluzję płynnego ruchu. Klatkaż wpływa też oczywiście na długość trwania filmu.

Jeśli chcesz poszerzyć swoją wiedzę dotyczącą filmowania lustrzankami cyfrowymi, obejrzyj dwuczęściowy wideoporadnik poświęcony tej tematyce, omawiający dodatkowo sposoby tworzenia wideokastów:

„Część I”,
„Część II”.

tekst: Łukasz Kacperczyk
zdjęcia: Krystian Bielatowicz
konsultacja pedagogiczna: Anna Wiśniewska-Łukasik

Praca domowa

Przygotuj krótki film poklatkowy – od 5 do 15 sekund. Tematyka dowolna. Zgłoszenie prześlij w formacie MOV lub MP4.

Przyjmowanie zdjęć zakończono 07.03.2014 r.

Słowniczek terminów użytych w artykule

Aparat systemowy – aparat fotograficzny umożliwiający stosowanie wymiennych obiektywów i innych zewnętrznych akcesoriów (np. lamp błyskowych).

Balans bieli – parametr związany z cyfrową rejestracją obrazu. Odpowiada za dostosowanie przetwarzania obrazu do temperatury barwowej oświetlenia fotografowanej sceny, tak by rezultat odpowiadał temu, co widzi człowiek. Kluczowy dla rejestracji kolorów wiernych rzeczywistości – np. by biel była biała, a nie żółta. Inaczej: równoważenie bieli.

Balans bieli – mówiąc w uproszczeniu, parametr odpowiadający za to, by biel na zdjęciu była biała, a nie np. żółta oraz by pozostałe kolory były wierne rzeczywistości. Dostosowuje przetwarzanie obrazu do temperatury barwowej oświetlenia fotografowanej sceny, tak by rezultat odpowiadał temu, co widzi człowiek. Inaczej: równoważenie bieli.

Bezlusterkowiec – aparat systemowy, który nie jest lustrzanką, czyli nie został wyposażony w komorę lustra i pryzmat tworzące system optycznego podglądu obrazu przez obiektyw.

Czas otwarcia migawki – czas naświetlania, w którym światło pada na materiał światłoczuły. Zazwyczaj wyrażany w ułamkach sekundy. Inaczej: czas ekspozycji.

Kompresja pliku – taki sposób zapisu danych w pliku, by jak najbardziej zmniejszyć jego objętość. W przypadku kompresji stratnej (np. JPEG) pliki obrazowe zajmują bardzo mało miejsca, lecz nie zawierają pełnej informacji zarejestrowanej przez matrycę światłoczułą.

Film poklatkowy – rodzaj filmu powstającego nie w wyniku rejestracji sekwencji wideo kamerą, lecz łączenia wielu zdjęć naświetlonych osobno za pomocą aparatu fotograficznego. Najczęściej stosowany do przyspieszonej prezentacji długotrwałych procesów. Poszczególne zdjęcia naświetlane są w pewnych odstępach czasu, a następnie odtwarzane jedno po drugim w przyspieszonym tempie.

Filtr optyczny – soczewka otoczona pierścieniem mocującym, najczęściej wkręcana w gwint przed przednią soczewką obiektywu. Stosowany w celu zmiany charakterystyki obrazu rejestrowanego przez aparat lub zmniejszenia ilości światła docierającego do matrycy światłoczułej.

Głębia ostrości – zakres odległości od aparaty, w jakiej fotografowane elementy będą ostre na zdjęciu. Zależna od odległości od fotografowanego obiektu oraz otworu przysłony. Im bliżej i im większy otwór przysłony, tym głębia ostrości mniejsza.

Interwałometr – wbudowana funkcja aparatu fotograficznego lub zewnętrzne urządzenie umożliwiające automatyczne wykonywanie wielu zdjęć w równych odstępach czasowych definiowanych przez użytkownika.

Klatkaż – stosowane w filmie i animacji określenie oznaczające liczbę obrazów (klatek) wyświetlanych lub rejestrowanych w ciągu sekundy. Im wyższy klatkaż (czyli im większa liczba obrazów rejestrowana lub wyświetlana w ciągu sekundy), tym większe wrażenie płynności ruchomego obrazu.

Postprodukcja – wszelkie działania dokonywane na obrazie (czy to ruchomym, czy też statycznym) już po jego rejestracji, np. regulacja kontrastu czy montaż (w wypadku sekwencji wideo).

Przysłona – element obiektywu regulujący ilość światła przedostającą się do materiału światłoczułego. Wpływa na głębię ostrości. Im wyższa liczba przysłony, tym mniejszy otwór i tym mniej światła przedostaje się do środka aparatu.

System steadicam – powszechne określenie systemów stabilizacji kamery filmowej pozwalających na płynną rejestrację ujęć niezależnie od ruchu operatora, nawet jeśli porusza się on po nierównym podłożu.

 
 
kuzar

Fragment ciała2024-03-26 10:13:43 kuzar

Dziękuję z całego serca za to szczególne wyróżnienie, jest dla mnie bardzo ważne. Jestem…

yveta

Fragment ciała2024-03-21 17:05:40 yveta

Dziękuję serdecznie za wyróżnienie. Podziwiam Twoje prace i bardzo się ciesze ze mój pomysł…

stefan

Jan Ulicki2024-03-15 15:45:50 stefan

Po co zwiększać tak bardzo nasycenie? Z dobrych, a nawet bardzo dobrych kadrów wychodzi…

Skibek

Fragment ciała2024-03-07 16:55:13 Skibek

Łoooo, Paaaanie! Dobre prace w tym miesiącu. Coś czuję, że juror będzie miał ciężki orzech…