Sprawdzanie
Szeroki Kadr
Akcja (foto)edukacja: Edycja 3 - Lekcja nr 8 | Teoria | 15.05.2015

Efekty świetlne nocą

Edycja 3 - Lekcja 8

Dowiedz się, jak osiągnąć ciekawe efekty świetlne, kiedy tego światła brakuje.

Realizacja: Krystian Bielatowicz

Fotografia to – jak sama nazwa wskazuje – rysowanie światłem. Od początku istnienia tego medium ciemność była wrogiem numer jeden. Trzeba z nią było walczyć długim czasem ekspozycji i sztucznym oświetleniem. Dlatego przyjęło się uważać, że „po ciemku się nie fotografuje”. Dziś przeszkody techniczne praktycznie zniknęły, ponieważ większość lustrzanek cyfrowych pozwala z czystym sumieniem fotografować niemal w ciemności, niektóre kompakty są niewiele gorsze. Jednak niniejsza lekcja nie będzie polegała na zachwytach nad możliwościami współczesnych matryc światłoczułych. Skupimy się na tym, w jaki sposób wykorzystać ciemność jako idealne tło dla efektów świetlnych, które łatwo osiągnąć przy użyciu bardzo prostych środków. Przyda się statyw i odrobina cierpliwości.

Malowanie światłem

Zacznijmy od najbardziej oczywistego pomysłu. Brak światła to idealny pretekst do zabawy w dosłowną interpretację słowa „fotografia”, czyli wspomnianego przed chwilą rysowania światłem. Jest to technika, która wymaga użycia niewielkiej latarki (lub innego punktowego źródła światła). Ustawiamy aparat na statywie, wybieramy niską czułość, niewielki otwór przysłony oraz czas B lub T (chodzi o to, byśmy mogli otworzyć migawkę na długi czas bez konieczności przytrzymywania spustu). Otwieramy migawkę i prosimy osobę stojącą przed obiektywem o nakreślenie w powietrzu jakiegoś kształtu dłonią, w której trzyma włączoną latarkę. Sposobów realizacji może być wiele. Jeśli chcemy, by na zdjęciu widoczny był niemal wyłącznie świetlny rysunek, musimy zadbać nie tylko o prawdziwą ciemność (albo w rzeczywistości, albo ustawiając na tyle mały otwór przysłony i niską czułość, by niedoświetlić zdjęcie), ale też o odpowiednie ubranie „rysownika” – powinno być ciemne (najlepiej oczywiście czarne) i zakrywać również dłonie (rękawiczki) oraz twarz (kominiarka?). Warto poeksperymentować z kilkoma źródłami światła jednocześnie (np. dwoma latarkami trzymanymi w jednej ręce) – rysunek będzie powstawał paroma kreskami naraz lub z różnymi kolorami światła. Tematów może być oczywiście mnóstwo – od abstrakcyjnych bohomazów (np. rysowanych dwoma rękami jednocześnie lub przez więcej niż jedną osobę) po rysunki przedstawiające.

01 02

Nic nie stoi na przeszkodzie, by połączyć malowanie światłem ze „zwyczajną” fotografią – np. poprzez dorysowanie konturów fotografowanego obiektu (musimy wtedy jednak działać dość szybko i odpowiednio dostosować parametry ekspozycji, ponieważ jeśli będzie zbyt jasno, na zdjęciu zostanie zarejestrowana również postać osoby rysującej).

Ruch

Najbardziej typowym sposobem fotografowania ruchu w ciemności jest rejestracja efektownych smug świateł poruszających się samochodów. Wystarczy ustawić się o zmierzchu w ruchliwym miejscu (aparat oczywiście na statywie) i wykonać kilka prób z długim czasem otwarcia migawki. Najlepiej wybrać miejsce, w którym jezdnia skręca, co pozwoli uzyskać dynamiczną kompozycję. Jest to tak naprawdę swoista odmiana rysowania światłem, lecz z mniejszą kontrolą fotografa nad kształtem rysunku. Warto wykorzystać inne ruchome obiekty wyposażone w oświetlenie lub takie, do których oświetlenie można przyczepić. Ważna jest mobilność, ważny jest ruch. Rower, deskorolka i wrotki to pojazdy znakomicie nadające się do naszych celów. Przyczepiamy nieduże lampki do kół, deski, buta – gdzie popadnie i jak popadnie (taśmą klejącą/montażową/gafferską, sznurkiem itd., itp.) – i jeździmy. Oczywiście przed aparatem. Rezultatem powinny być abstrakcyjne geometryczne wzory znacznie bardziej regularne niż te, które może nakreślić ludzka ręka (zwłaszcza w powietrzu). Innym ciekawym eksperymentem może okazać się przyczepienie światełka (np. lampki rowerowej), najlepiej w liczbie mnogiej, do obroży psa. Warto popytać wśród znajomych, czy ktoś nie zajmuje się tańcem – świetlne ruchy tancerza skumulowane na jednym obrazie mogą wypaść bardzo interesująco.

Zrób sobie słońce

Jednym z podstawowych minusów korzystania z lampy błyskowej w amatorskim fotografowaniu obiektów większych od pojedynczej postaci ludzkiej jest zbyt mała moc – zwłaszcza jeśli flesz miałby być głównym źródłem światła. W nocnej fotografii architektury pomoże oczywiście tradycyjnie statyw i… ten sam za słaby flesz (pod warunkiem, że nie jest to lampa wbudowana w aparat) lub zwyczajna latarka. Początek pracy jest taki sam jak w sytuacjach opisanych wcześniej. Kiedy mamy już wybraną odpowiednio niską czułość i dobry kadr, otwieramy migawkę, a sami ruszamy w teren. Systematycznie oświetlamy kolejne fragmenty fotografowanej sceny. Skuteczną metodę ustalamy metodą prób i błędów – jeśli robimy zdjęcia statycznego obiektu (np. budynku), powtórzenie ujęcia nie powinno być problemem.

Zostaw statyw w domu

Ostatni pomysł początkowo może się wydać nieco obrazoburczy, ale mam nadzieję, że w świetle lekcji z pierwszej połowy bieżącego sezonu naszej akcji, w których namawialiśmy do łamania zasad, nie będzie aż tak źle. Ustaliliśmy już, że kluczem do osiągnięcia interesujących efektów świetlnych na zdjęciach jest ruch jasnych punktów na tle ciemności. Nikt jednak nie powiedział, że ruszać może się wyłącznie źródło światła! Fotograf nie musi stać w miejscu – również może jechać np. na rowerze lub deskorolce. Może też dynamicznie ruszać aparatem lub np. zmieniać ogniskową zoomu w trakcie ekspozycji. Uzyskane w ten sposób rezultaty nie zawsze będą efektowne, ale z pewnością niepowtarzalne. Zachęcam do kilku prób – im więcej materiału, tym większa szansa, że któreś ze zdjęć okaże się trafione.

Więcej szczegółów na temat rysowania światłem znajdziesz w artykule z cyklu „Jak zrobić takie zdjęcie”. Dodatkowe wskazówki dotyczące oświetlania obiektów nocą zawiera wideoporadnik poświęcony temu zagadnieniu. Jeśli zainteresowało cię wykorzystanie długich czasów otwarcia migawki, polecamy artykuł „Spiesz się powoli, czyli fotografia dla cierpliwych”.

Praca domowa

Wykonaj kilka zdjęć technikami opisanymi w lekcji. Zwróć uwagę na odpowiedni kontrast między rysunkiem a tłem. Spośród wykonanych fotografii wybierz jedno najlepsze. Czekamy na zestawy pojedynczych zdjęć wykonanych przez różnych uczniów.

Przyjmowanie zdjęć zakończono 05.06.2015 r.

Słowniczek terminów użytych w artykule

Czas B lub T – czas otwarcia migawki całkowicie zależny od fotografa, który otwiera migawkę (czyli wpuszcza światło do aparatu), naciskając spust migawki, a zamyka ją, puszczając spust (B) lub naciskając spust ponownie (T). Funkcja przydatna zwłaszcza podczas fotografowania nocą i do zadań specjalnych, np. malowania światłem.

Długi czas otwarcia migawki – zazwyczaj czas otwarcia migawki od ½₅ s, utrudniający wykonanie ostrego zdjęcia bez oparcia aparatu na czymś solidnym (np. na statywie) oraz ostre zarejestrowanie na zdjęciu ruchomych obiektów.

Matryca światłoczuła – składający się z siatki elementów światłoczułych (stąd nazwa „matryca”) przetwornik obrazowy odpowiedzialny za rejestrację zdjęć i sekwencji wideo.

Niewielki otwór przysłony – przysłona to element obiektywu regulujący ilość światła przedostającą się do materiału światłoczułego. Wpływa na głębię ostrości. Im wyższa liczba przysłony, tym mniejszy otwór i tym mniej światła przedostaje się do środka aparatu.

Niska czułość – im niższą czułość matrycy ustawimy w aparacie, tym więcej światła będzie niezbędne, by zarejestrować prawidłowo naświetlony obraz, co wydłuża czas otwarcia migawki. Niskie czułości nie wymagają wzmacniania sygnału z matrycy, dlatego zapewniają najwyższą jakość zdjęć.

Tekst: Łukasz Kacperczyk
Zdjęcia: Krystian Bielatowicz
Konsultacja pedagogiczna: Teresa Aranowicz

 
 
roman

Długi czas otwarcia migawki2023-05-14 11:58:03 roman

Witam, mam różne obiektywy "dziwolągi" ale nie mam wiedzy i nie wiem do czego służą. Proszę o…

igor

Arkadiusz Bar2023-05-14 07:46:22 igor

Ładne ujęcia ale czemu tak dużo Photoshopa? Przesadzone :(…

lukuj

Marcin Sudziński2023-04-28 15:52:21 lukuj

Rozumiem Pana doskonale. Zdarza mi się przywracać do życia stare mechaniczne aparaty. Ostatnio…

dorota

Portret - czas naświetlania 2-5 sekund2023-04-06 13:10:53 dorota

Czy do konkursu może zostać wysłane zdjęcie sprzed roku, czy musi być zrobione w tym miesiącu?…